خاقانی شروانی
هادی جاهد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی ، دانشگاه آزاد اسلامی ،علوم و تحقیقات تهران؛ ایران
سمیه آورند - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، ایران

الگوهای کهن و پیشین در شعر به مهمترین بخش تمدنی در ضمیر ناخودآگاه شاعران پسین ادبیات تبدیل می گردد.این الگوها غالباً دربردارنده باورها، اعتقادات، علاقه، و حب و بغض ها است و از آنجا که شعر عربی و فارسی خاقانی شروانی به عنوان انتقال دهنده قسمتی از میراث تمدن اسلامی و انسانی گذشتگان نه تنها در بردارنده این کهن الگوها بوده است؛ بلکه از جهت روانشناختی با ورود نگرش اسلامی و نقد منصفانه میان مذاهب اسلامی در برخورد با شخصیت ها و رویدادها از تعصب و نگاه جاهلانه فاصله گرفته و به نقد منصفانه و مبتنی بر تشبیه روی می آورد. در این مقاله ابتدا به واکاوی روانشناختی و ساختار پاره ای از بیت های عربی قصیده بکت الرباب پرداخته شده و سپس استفاده از شخصیت ها و رویداد ها در سبک بیان ویژه از جهت نقد اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش به روش توصیفی کیفی و تحلیل محتوا انجام گرفته و پژوهشگر با استفاده از شیوه کتابخانه ایی به گرد آوری اطلاعات پرداخته است. یافته ها حاکی از آنست که خاقانی در برخورد با قالب ها و درونمایه ها از شعر شاعران قدیم جاهلی و عباسی در ادبیات عربی تأثیر و الگو پذیرفته است و از طرفی این شعر که بلند ترین قصیده عربی اوست ، دربردارنده الگوهای مناسب در نقد شخصیت های اسلامی و استفاده از آیات قرآنی در داد و ستد های متقابل فرهنگ عربی و فارسی در بستر ارزش های اسلامی است

خاقانی، بینامتنی، شعر عربی، نقد اسلامی