حبیب جدیدالاسلامی - دکترای زبان و ادبیات فارسی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان
منصور مره یی - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان

خدعه و سیمای خدعه گران در تاریخ بیهقی که از آثار گرانقدر نثر و ادب فارسی و هنر مورخ شهیر، خواجه ابوالفضل بیهقی، متولد 385(ق) می باشد، به وضوح نمایان شده است. در کتاب، سخن از شخصیت های نفاذ مانند: محمود، مسعود و بوسهل زوزنی است که در عصری بر مسند قدرت و هدایت جامعه تکیه زده به حکمرانی پرداخته به خدعه روی آورده و توانسته اند از بروز تشنج جلوگیری کنند. مسعود در توقیف بوبکر حصیری با نیرنگ توانست وی را آزاد نماید و هر دو طرف شاکی و متشاکی را خشنود سازد و یا اینکه محمودیان با تضریب سبب عزل اریارق شده و نوعی بی ثباتی و اضطراب را گسترش می دهند، گاهی نیرنگ ها سبب نابودی عامل آن گردیده و در پاره ای از مواقع خدعه های اشخاص به حالت خنثی در آمده و زیانی متوجه ی کسی نشده است، وقتی با چشمی نکته بین و حق یاب به حقایق تاریخ بیهقی می نگریم درمی یابیم که مملو از موقعیت انسان هایی است که به عواقب اعمال و غدرشان نیندیشیده و اگر التفاتی کرده بنا به ضرورت و بی ثمر بوده است. نشان دادن نوع خدعه و نیرنگ بازان هدف مقاله است نگارنده، بنا به اقتضای هر خدعه نکات اخلاقی، معرفتی، سیاسی و اجتماعی را نیز برای حظ و تنبه بیشتر درج نموده تا چراغ هدایت ره پویان حق طلب باشد.

خدعه –تاریخ بیهقی – احمد بن ابی دؤاد – امیر مسعود – سلطان محمود غزنوی – مأمون – خواجه عبدالصمد