مظهر ادوای - دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشگاه فردوسی، ایران

زبان بخش قابل توجهی از سند هویت ملی، قومی و فرهنگی، هر قوم و ملتی را تشکیل می‎دهد. نقش زبان در آفرینش شاهکارهای ادبی چنان مهم است که تصور ادبیات بدون زبان، غیر ممکن به نظر می رسد. زبان هورامی هم از این قاعده مستثنی نیست. این زبان از سده‎های نخستین هجری تا به امروز، ادبیاتی غنی و گسترده دارد. زبان هورامی از زبان‎های ایرانی است که نظریه های مختلفی درباره آن داده شده است. در این مقاله برآنیم، ضمن بررسی آراء گوناگون درباره نام هورامان و ریشه لغوی آن و نظریه هایی که در مورد زبان هورامی داده شده است، به معرفی کتاب نزانی مزگانی هورامی اثر دکتر سعید خان کردستانی از خلال مقدمه آن بپردازیم. نزانی مزگانی اثری است که سعید خان قریب به 100 سال به نگارش آن همت گماشت. این کتاب که به پیشنهاد برخی از خاورشناسان و مستشرقین مانند مینورسکی و ادوارد براون که رابطه نزدیکی با دکتر سعید خان داشتند به نگارش درآمده است، تنها یک بار در سال 1309ق چاپ سنگی شد و تاکنون هیچ پژوهشی در مورد آن صورت نگرفته و همچنان ناشناخته مانده است. نزانی متنی قابل تأمل و ارزشمند برای پژوهش های زبانی از جمله زبان هورامی و حتی زبان کردی و گویش های مختلف آن به شمار می آید.

زبان هورامی، نزانی مزگانی، هورامان، سعید خان، پژوهش زبانی