احمدرضا نظری چروده - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی آستارا
ناهیده میزان گیر - دانش آموخته کارشناسی ارشدزبان وادبیات فارسی

توکل در اصطلاح صوفیان ، عبارت از واگذاردن امور است به خداوند و تکیه کردن بر او و آرام گرفتن دل بر او در همه حال آن سان که جنید گفت : توکل ، اعتماد دل است بر خدای توانا در همه احوال. نظر کلی مولانا در باب توکل ایناست که سعی بنده چون در طول مشیت الهی است، معارض با توکل نیست. همچنین از منظر مولانا تکیه بر عقل به تنهایی کارساز » زیرکی بفروش و حیرانی بجز « در مصراع » زیرکی « جزئی و تدبیر ناقص انسان که با تعبیری چوننیست. بدین جهت لزوم بر توکل را ضرورت می داند. به زعم مولانا، عاقبت انسانها معلوم نیست. این که بالاخره چهکسی مورد عنایت حق قرار میگیرد؟ پس انسان تا جایی که میتواند، باید جهد و کوشش کند اما این کار و تلاشش رابا اتکاء به حق انجام بدهد؛ یعنی همان توکل و اعتمادی که با همهی اعتبارش از بنده سلب مسئولیت نمیکند

توکل، مولانا، مثنوی معنوی، جهد و تلاش