پژوهشی در باب تفاوت مشترک لفظی با حقیقت و مجاز در قرآن کریم

یکی از مباحث جنجال برانگیز که در گذشته مطرح بود و در برخی نوشتههای عصر حاضر نیز قابل توجه استت، مستهله وجود حقیقت و مجاز و اشتراک لفظی در قرآن است که بیشتر با بها ندادن به آن، از کنارش گذشتهاند، زیرا استعمال حقیقتو مجاز و اشتراک لفظی و دیگر محسنات بدیعی در قرآن، از بارزترین جنبههای اعجاز بیانی قرآن شناخته شده است و تمامی بلغا و ادبا بر آن اتفاق نظر دارند. البته منکران به شبهاتی دست یازیدهاند که بیشتر جنبه کلامی دارد تا جنبه ادبی و بلاغی . 1 برخی مجاز را برابر کذب دانستهاند. 2. برخی آن را حالتی اضطراری گرفتهاند و گفتهاند متکلم آنگاه به مجاز روی میآورد کهاز آوردن حقیقت در تنگنا قرار گرفته باشد. 9. برخی از سلفیون و نیز افراطیون اهل کشف و شهود، بدین دلیل وجود مجاز را در قرآن منکر شدهاند که موجب نفی معانی و سلب حقایق میشود. تمامی این شبهات از منظر محققان و فرهیختگتان اهتلادب و معرفت، فاقد وجاهت علمی است، زیرا مجاز نه کذب است، نه حالت ضرورت دارد. واژگان مشترک لفظی قرآن کریم الفاظی هستند که در ظاهر یکساناند اما در جملات مختلف، به معانی متفاوتی به کار رفتهاند . عنوان وجوه که کاربردش به قرن نخست هجری باز میگردد، مفهوم عامی بود که این واژگان را نیز در برمیگرفت. سیبویه نیز باتعبیر اتفاق اللفظین و اختلاف المعنیین بدان اشاره کرد . در این پژوهش تهثیر این واژگان بر قرآن کریم بررسی شده است. از این رو، نخست به بیان مفهوم اشتراک لفظی و... پرداخته و پس از آن به وجود و اهمیت این الفاظ در قرآن کریم و ضرورت شناخت آنها اشاره شده، سپس تهثیر واژگان مشترک و حقیقت و مجاز بر قرآن در سه بخش اسامی، افعال و حروف بررسی و برای هر یک شواهدی ذکر شده است.

Keywords:

اشتراک لفظی , حقیقت , مجاز , قرآن کریم , وجوه