فرزانه موسوی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
عبدالحمید دهواری - دانشیار دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
سلمان شریف آذری - مربی دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل

فرایند تبخیر یکی از اجزای اصلی چرخه ی هیدرولوژی است. تخمین صحیح این پدیده در طراحی و بهره برداری شبکه های آبیاری و زهکشی، طرح های توسعه منابع آب و به طور کلی هر طرح مرتبط با آب نقش اساسی دارد. استفاده از روش های تجربی و روش های مدل سازی ریاضی امروزه به دلیل کمبود آمار واقعی ثبت شده گسترش پیدا کرده است. در این مقاله کارایی مدل ANFIS در مقایسه با روش های تجربی به منظور برآورد تبخیر روزانه مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور از آمار روزانه پارامترهای هواشناسی شامل دمای میانگین، رطوبت نسبی، بارش، سرعت باد، فشار هوا و ساعات آفتابی در ایستگاه سینوپتیک دهلران طی سال های آبی 73-1372 تا 93-1392 استفاده شده است. ابتدا با استفاده از گاماتست (GT) از میان ترکیب های مختلف از پارامترهای ورودی، بهترین ترکیب شامل پارامترهای دمای میانگین، رطوبت نسبی،فشار، سرعت باد و ساعات آفتابی انتخاب شد . آنگاه میزان تبخیر با استفاده از سیستم استنتاج تطبیقی عصبی- فازی (ANFIS) محاسبه شده است. سپس نتایج حاصل از این روش با نتایج دو معادله ی تجربی پنمن و معادله ی واسنجی شده ی استیفان- استیوارت (S-S ) مقایسه گردید. نتایج ارزیابی مدل ها در دوره آزمون، نشان داد که مدل ANFIS و معادله S-S به ترتیب با R2 برابر با 0/854 و 0/737 و RMSE برابر با 3/347 و 3/77 میلیمتر بر روز بیشترین تطابق را با داده های مشاهداتی دارند.

تبخیر، گاماتست، سیستم استنتاج تطبیقی عصبی- فازی ( ANFIS )، معادلات تجربی