امید شیخ اسماعیلی - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز
عبدعلی ناصری - استاد گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز
فریبرز عباسی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی آب و خاک کرج
خلیل اژدری - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهرود

بررسی الگوی توزیع رطوبت و تخمین صحیح ابعاد پیاز رطوبتی در خاکهای مختلف در آبیاری قطره ای به منظور ارائه راهکارهایی جهت بهبود بازده کاربرد آب در مزرعه، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک حائز اهمیت است. این تحقیق ضمن شناسایی عوامل مؤثر بر الگوی پیشروی جبهه رطوبتی با هدف دستیابی به مدلی نیمه تجربی جهت برآورد دقیق تر شکل و ابعاد پیاز رطوبتی ناشی از نوع نقطه ای - سطحی در شرایط متفاوت به لحاظ رطوبت اولیه خاک و دبی های مختلف شامل 2، 4 و 8 لیتر در ساعت در خاکهای با بافت مختلف استان خوزستان انجام پذیرفت. به منظور رصد موقعیت پیشروی رطوبتی در هر دو مدل فیزیکی و مزرعه آزمایشی اقدام به کارگذاری حسگرهای دفنی دستگاه انعکاس سنجی امواج ( TDR ) در اعماق مختلف و کاربرد ماده ردیاب رنگی گردید. این مدل سازی به روش نیمه تجربی از طریق رگرسیون غیرخطی چند متغیره با لحاظ نمودن شرایط اولیه رطوبتی خاکها منجر به توسعه مدل شوارتزمن - زور( 1986 ) و بهبود دقت پیش بینی ابعاد پیاز رطوبتی گردید. نتایج این مدل سازی نشان داد افزایش رطوبت اولیه خاکها باعث گسترش سطحی جبهه رطوبتی و کاهش نفوذ عمقی می گردد. بر این اساس، کشاورزان و بهره برداران لازم است قبل از شروع آبیاری با ارزیابی ابعاد احتمالی پیاز رطوبتی ناشی از رطوبت اولیه مزرعه بتوانند ساعات آبیاری را با توجه به نیاز آبی گیاه در مراحل مختلف رشد تنظیم نمایند. لذا، دستاوردهای تحقیق حاضر به ویژه ارائه مدل ریاضی برآورد ابعاد پیاز رطوبتی می تواند کمک شایانی به کارشناسان طراح و بهره برداران سیستم آبیاری قطره ای به خصوص در زمینه لحاظ نمودن شرایط اولیه رطوبتی خاکها و مدیریت تلفات نفوذ عمقی یا تبخیر سطحی نماید. همچنین، به مهندسان مشاور توصیه می گردد در طراحی ها از قطره چکانهای با دبی بیش از 4 لیتر در ساعت در خاکهای لومی یا دارای بافت سنگین تر مانند اراضی آبرفتی دشت خوزستان پرهیز کنند.

آبیاری قطره ای، الگوی توزیع رطوبتی، مدل سازی