فرزانه قاسمی - نویسنده مسئول- کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
کیوان لؤلؤیی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات

این مقاله با تأکید براهمیت وجود مبانی نظری و معیارهای زیبایی شناسی مشخص در آفرینش معماری و مسئله ی تفکربرانگیز چگونگی تحقق معماری ایرانی؛ که ذهن ما را تا دوردستهای تفکر و خیال روشن رهایی پرواز می دهد، شکل گرفتهاست. موضوع موردنظر، تأمل در شاخصه های معماری ایرانی پس از ورود اسلام به ایران است. تلاش شده است تجلی عقایدحاکم بر جامعه و سنت ها در کالبد معماری مسجد که واقعیت بنیادین تفکر اسلامی، ایرانی را جلوه گر است، بررسی شود. اینمسئله از آن رو مهم جلوه میکند که مسجد جایگاه تحقق اندیشه ها، رفتارها و جایگاه عینیت یافتن مبانی فرهنگی ایران پساز رسوخ اندیشه های اسلامی است. ما خلق معماری بیزمانی را شاهدیم که نشان از ایمان راسخ انسان به حقیقت جاودانگیاست. هدف این پژوهش، تحلیل نقادانه ی مبانی نظری معماری ایران است. ازین جهت، مسجد که عرصه ی تحقق ماهیت ایرانیمسلمان و ظرف زیستن او است، رکن اصلی در این پژوهش است. سیر تحقیق برپایه ی شناخت و بررسی معیارهای تفکراسلامی در معماری مسجد بوده است. مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام گرفته منجر به آگاهی ما از وجود بینشی عمیق ازمعماری و جامعه ی انسانی در ارتباط با آن می شود؛ تحقق معماری در موقعیتی که هدف آن چیزی جز خلق فضای تعالی انساننبوده است. در این راستا توجه به بوم طراحی، همراه با به کارگیری دانش و فن و هنرمندی انسان ایرانی راهگشای معمار بودهاست. با توجه به هویت در حال تغییر انسان و جهان او در روزگار مدرن، توجه و بازنگری در اصول حاکم بر فضای معماریمعاصر، امری مهم تلقی میشود؛ چرا که تعامل حوزه های سه گانه انسان، طبیعت و معماری منجر به گونه ای روش زندگی دربطن فرهنگ می شود و در این میان مبانی اندیشه های اسلامی در تحقق تکامل بستری ایرانی، در جهت رشد و شکوفایی انسانمعاصر مؤثر است و ضروری قلمداد می شود.

بینش، آفرینش معماری، انسان، طبیعت، کالبد