حامد طهماسبی زاوه - دانشجوی باستان شناسی، دانشگاه هنر اصفهان
فرشید ایروانی قدیم - استادیار باستان شناسی، دانشگاه هنر اصفهان

ارتباطات تجاری با همسایگان(تمدن سند، ایلام و بین النهرین)، یکی از شاخصه های فرهنگ بلخی-مروی است. قرارگیری در کنار شبکه راه های تجاری، وجود معادن مهم لاجورد، فیروزه، عقیق و مرمر، مهارت در تولید کالاهای سنگی و فلزی، از مجموعه عواملی هستند که فرهنگ بلخی-مروی را به یکی از پویاترین فرهنگ های باستان شناسی فعال در زمینه تجارت کالا و مواد در اواخر هزاره سوم و اوایل هزاره دوم ق.م مبدل نمود. یافته های باستان شناسی حاکی از ساخت انواع کالاها و تولیدات از طیف گسترده سنگ های بومی و وارداتی (لاجورد، فیروزه، عقیق، کلریت و مرمر) ، در این فرهنگ دارد. در این نوشتار با هدف شناخت از تولیدات سنگی و نقش آن در تجارت در گستره فرهنگ بلخی-مروی، به بررسی شواهد و مدارکی که نشان از تولید اشیاء و کالاهای سنگیاز شمال شرق ایران دربازه زمانی فرهنگ مذکور(2300-1700ق.م)دارد، پرداخته خواهد شد. مدارک و داده های باستان شناسی نشان می دهد که استقرارگاه های فرهنگ بلخی-مروی در روند مبادلات تجاری واسطه صرف نبوده و با تولید انواع مواد و کالا به ایفای نقش می پرداختند. همچنین بخشی از این تولیدات سنگی در راستای تأمین نیازهای بومی استفاده می شد.

فرهنگ بلخی-مروی، شمال شرق ایران، تولیدات سنگی، تجارت کالا و مواد، گورنهاده