سید سعید میرمحمدی - دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه آزاد تهران شمال

آل بویه سلسله ای از امرای دیلمی است که به دیالمه اصفهان و همدان، دیالمه ری و دیالمه بغداد و دیالمه کرمان شهرت داشتند و حکومت آنان در حدود صد و چنجاه سال ادامه داشت. آنان پیرو مذهب زیدی شیعه و نخستین خاندان ایرانی بود که خلفای بغداد را چون بازیچه ای - از آل خلیفه یکی را بر می داشت و دیگری را به جای او می نشاند- دراختیار گرفت. آل بویه صرف نظر از قدرت و استیلایی که بر خلفا و دربار خلافت بغداد داشتند. از نظر تشکیلات سیاسی، امیر محسوب می شدند. و امارت آنان از نوع امارت استیلا بود و به دلیل قدرت و نفوذی که داشتند ملقب به امیرالامرا بودند که بالاترین مقام پس از مقام خلیفه بود. آل بویه برای اداره قلمرو خود که شامل فارس، کرمان، عراق و خوزستان، ری و همدان و اصفهان می شد، به تشکیلاتی نیاز داشتند، که در ابتدا همانند خلفای عباسی عمل کردند، اما با قدرت گیری خود نظام جدیدی را ایجاد کردند و حتی برخی از دیوان های عباسی را در یکدیگر ادغام کردند مانند آن که امور دیوان هزینه و خراج به دیوان وزارت سپرده شد. آنان دارای دیوان های وزارت، رسائل، قضا، سپاه و برید بودند. در این مقاله به ساختار اداری و سیاسی حکومت در دوره تاریخی آل بویه پرداخته شده است.

ساختار سیاسی، تشکیلات اداری، حکومت، آل بویه