منصوره کندی - گروه معماری واحد گنبد کاووس دانشگاه آزاد اسلامی گنبد کاووس ایران
علی امامی - استادیار گروه معماری واحد گنبد دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبد کاووس ایران

این جستار درصدد است کاروانسراهای برون شهری در فلات ایران در سه دوره سلجوقی صفوی و قاجار که از فعالترین دوره های اسلامی دراحداث این بناها هستند که را از نظر هندسی و ساختار فضایی مورد بررسی قرار دهد فرایند استنتاج در این پژوهش شامل انتخاب کاروانسراها و شاخصه ها طبقه بندی و تحلیل آنها و نتیجه گیری است در این پژوهش محققین، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای واسناد و مدارک موجود شامل منابع اختصاصی وتواریخ عمومی سفرنامه های و پژوهش های تازه پیرامون کاروانسرها با بهره گیری از قیاس بر مبنای استدلال و با استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند غیر احتمال بیش از پنجاه نمونه را انتخاب کرده و مورد بررسی قرا رداده اند. و در این پژوهش پس از بررسی کاروانسراها و طبقه بندی آناه از نظر دوره تاریخی، موقعیت جغرافیایی هندسه و ابعاد آنها به مقایسه و تحلیل آنها پرداخته شده است سپس با مقایسه دوره های مختلف تاریخی از نظر توسعه بناهای میان راهی، سعی در شناخت دوره های مهم در زمینه ساخت اینگونه بناها شده و سپس به تحلیل و بررسی اقلیم محل قرارگیری کاروانسراهای مختلف در ایران پرداخته شدهاست و سپس کاروانسراهای مختلف واکاوی شده و دسته بندیهای هندسی معرفی گرددی با بررسی کاروانسراهای برون شهری از نظر هندسی، مشخص می شود که اغلب آنها دارای پلان مربع یا مستطیل هستند و تعدادی از انها به دلیل ارائه راه حل هایی شکل های هشت ضعلی و یا دایره ای به خود گرفته اند.

کاروانسرا، برون شهری، کاروانسارهای دشتی، هندسه، ساختار فضایی