عبدالرضا فلاح رستگار - کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی و رئیس گروه پژوهشی شرکت مدیریت منابع آب ایران
نیلوفر فلاح رستگار - کارشناس مهندسی عمران- دانشگاه فردوسی مشهد

با توجه به محدودیت منابع آب در کشور و عدم پراکنش مناسب زمانی و مکانی بارندگیه ا و همچنین رشد جمعیت، لاز م است تا با افزایش بهرهوری و مدیریت بهینه منابع محدود آب و خاک، چالشهای آینده تأمین مواد غذا یی و کمبود آب را ب ه حداقل برسانیم. در حال حاضر در برخی استانهای کشور نظیر آذربایجانشرقی، آذربایجانغربی، کردست ان، زنجان و اردبیل ب ه دلیل محدودیت توپوگرافی و پستی و بلندی زیاد و د ر برخی دیگر از استانها نظیر فارس، کرمان و خراسان ب ه دلیل مناب عمحدود آب گزینه مطلوب، انتخاب گزینه آبیاری تحت فشار میباشد. در این راستا وزا رت نیرو طی س الهای اخیر اقدام ب هبازنگری طرحهای مطالعاتی، اجرایی و بهرهبرداری نموده است که دستاورد آن اختصاص بیش از 20 درصد از طرحهای آبیار ی به تحت فشار و 80 درصد ثقلی میباشد. اجرای موفق سامانههای آبیاری تحت فشار در یک منطقه تابع عواملی از قبیل شرایطاقلیمی، مشخصات آب، وضعیت توپوگرافی، مشخصات خاک، شرایط اجتماعی و فرهنگی، وضعیت نیروی انسانی، وضعیت بهر ه برداری و نگهداری و هزینه های اجرایی میباشد. میزان تاثیر و یا نوع محدودیتی که هر یک از ای ن پارامترها در اجرای روش آبیاری ایجاد میکند ممکن است منجر به موفقیت و یا عدم موفقیت در اجرای طرح گردد. در همین راستا در سال های اخیرتعامل بسیار خوب و سازنده بین دستگاه های اجرایی وزار ت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی صورت پذیرفته که منجر به نتا یج خوبی گردیده است. در حال حاضر مساحت کل اراضی پایاب سدها و رژیم طبیعی رودخانه ها در کشو ر 4/1میلیون هکتار میباشد که از این مقدار2/1میلیون هکتار به شبکه احداث شده مدرن و نیمه مدرن1/7 میلیون هکتار دردست مطالعه و 0/274 میلیون هکتار در دست احداث میباشند.در این مقاله ابتدا مشکلات عمدهای که د ر مسیر اجرای طرح های آبیاری تحت فشار وجود دارند (از قبیل: خرد و پراکنده بودن اراضی کشاورزی و عدم آمادگی کشاورزان برای یکپارچه کردن اراضی ونظام یکجا کشتی، دقت در مطالعات و طراحی اولیه آبیاری تحت فشار، اجرای صحیح این سیستم ها، نداشتن فرهنگ و تواناییلازم جهت بهرهبرداری و نگهداری از تجهیزات سامانههای آبیاری تحت فشار و… مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته سپس د ر قسمت نتیجه گیری به ارائه راه حل هایی جهت رفع ویا کاهش این مشکلات( ازجمله: 1- بکارگیری نیروهای محلی در اجرایطرح که سبب ایجاد حسن ظن مردم نسبت به مجریان و افزایش مشار کت مردمی شده و علاوه بر آ ن این عمل خود سب بآموزش بهره برداران خواهد شد (آموزش بهرهبرداران همراه با اجرای طرح)، 2- انجام مطالعات دقیق اولی ه 3- رعای ت عمق و مسیر لوله گذاری لترال زیرزمینی و اجرای صحیح اتصال لترال به رایزر و ... پرداخته ایم

بحران آب، سامانههای آبیاری تحت فشار، چالشهای آبیاری تحت فشار، بهرهبرداری