ناصر حاجیان - عضو هیئت علمی گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

در سنوات گذشته آب رودخانه زاینده رود براساس دستورالعمل های تدوین شده و تکامل یافته توسط افراد متخصص، بین کشاورزان حوضه و تحت عناوین حقابه، توزیع میگردیده و بعضاً در صورت ضرورت نواقص آن برطرف و به روز شده است.آخرین اصلاح این دستورالعمل مربوط به زمان شاه عباس است که دستورالعملی منتصب به شیخ بهایی، تحت عنوان طومار شیخ بهایی برای توزیع آب زاینده رود تدوین و ملاک تقسیم آب رودخانهزاینده رود، بین حقابه داران آن قرار گرفت و هم اکنون نیز معتبر بوده و مورد استفاده قرار میگیرد. در سالهای اخیر با افزایش مصرف آب شرب، صنعت و انتقال آببه شهرهای خارج از حوضه زاینده رود از قبیل یزد، کاشان، نایین و ... و برداشت های غیرقانونی بین سد زاینده رود و پل کله ، باعث شده که آب اختصاصی به اراضی کشاورزان کاهش چشمگیری پیدا کند. بدنبال آن رودخانه زاینده رود در بعضی از سالها خشک شده و آب زاینده رود و تونل اول کوهرنگ که از نظر قانونی متعلق به حقابه داران بود، به مصارف ذکر شدهکه حقی از این آب نداشتهاند، اختصاص یافته است. در اینمقاله با توجه به آمار موجود حجم آب سالانه رودخانه زاینده رود در مقاطع مختلف و تونل اول و براساس قوانین و صورتجلسه های تهیه شده در این ارتباط، اقدام به برآورد حقابهکشاورزان حوضه زاینده رود گردید . برهمین اساس و برای گزینه های مختلف و متصور، سهم آب کشاورزان از رودخانه زاینده رود بین ١٣٠٠ تا ٩٠٠ میلیون مترمکعب در سال بدستآمد. باتوجه به نتایج بدست آمده و برای جلوگیری از تضییع حق کشاورزان و پایان دادن به اعتراضات آا، پیشنهاد میگردد در اولویت اول و برای رعایت و احترام به مسائل شرعی و قانونی،در هر سال آبی، ابتدا حقابه کشاورزان منظور گردد وباقیمانده آب موجود به مصرف های شرب، صنعت و بیرون حوضه اختصاص یابد

حقابه – خشک شدن زاینده رود ، طومار شیخ بهایی