فاطمه رضوانی نژاد - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه علوم اجتماعی تهران، ایران
حسین آقاجانی مرسا - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه علوم اجتماعی تهران، ایران

گروههای انسانی و اقوام گوناگون که در مناطق مختلف زندگی می کنند، هر یک دارای ویژگی های قومی برجسته ای هستند و تحتعوامل گوناگون از جمله بوم شناسی منطقه قرار دارند، که در همان نگاه اول، قومیت، حوزه زندگی، زبان و سایر مشخصات فرهنگی و اشتغالاتاصلی آنان را در ذهن بیننده تداعی می کند. بدون شک صنایع بومی هر قوم که حاصل سلیقه، ذوق، ابتکار و خلاقیت هنرمندان آن قوم است، ازافتخارات آنها بشمار می رود. باتوجه به آب وهوای گرم و سوزان منطقه سیستان و بلوچستان و عدم یا کمبود رویش گل وگیاه در بسیاری از مناطقفوق الذکر ، زنان بلوچ وسازندگان زیورآلات بومی از نقوش گل وگیاه نمادهای مختلف در طرح های خود به وفور استفاده می نمایند. وبه گفته انسانشناسان، همه عناصر تزئینی دارای نماد خاصی می باشند که این نمادها نیز معانی خاصی را با خود حمل می کند. استفاده از نماد بیان کننده وجودیک نظام مشخص اجتماعی و فرهنگی است. هنرمند بلوچ می کوشد تا واقعیات زندگی، محیط اطراف، مردم منطقه و باورهای قومی خویش را درآثارش منعکس و بدین صورت جاودانه کند. هنرمندان از موجودات و حیواناتی که هر روز با آنان سروکار دارند و جزئی از زندگی آنان محسوب میشوند، نقش می زنند که هر کدام از نقش و نگارها دارای نام و مشخصات جداگانه می باشد. از طرفی بررسی ها نشان می دهد که هنر سوزن دوزیریشه در تاریخ و گذشته هر منطقه دارد و در این بین سیستان و بلوچستان بخصوص از این واقعیت مستثنی نمی باشد. بررسی های انجام شده دراین تحقیق بیانگر این موضوع است که تنوع وگسترده گی بین نقوش در سوزن دوزی، اشکال ، نمادهای مختلف و معنا دار مربوط به مناطقمختلف سیستان وبلوچستان نشات گرفته ازفرهنگ و اعتقادات مشترک این قوم می باشد. با توجه به ناشناخته بودن این هنر اصیل، زیبا و ارزشمند،در این مقاله به بررسی مردم شناختی هنر سوزن دوزی و زیورآلات در پوشاک زنان بلوچ با تاکید بر نقش و نگارهای آن پرداخته می گردد، سعی برمعرفی انواع سوزن دوزی ها و زیورآلات پوشاک زنان بلوچ، بررسی نقوش و نمادهای بکار رفته در آنها، مفاهیم و معانی نقوش، کارکرد آنها درپوشاک زنان این دیارپرداخته خواهد شد.

باوراجتماعی، بلوچ دوزی، زیورآلات، سوزن دوزی،سیستان و بلوچستان، نقش و نگار، نظام فرهنگی، هنر