ستاره بهاری - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران
سارا طاهر سیما - استادیار گروه معماری، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

جهت گسترش شهرها و نحوه استقرار آن ها، همواره بر رشد و توسعه ی شهر تاثیر گذار بوده اند که این گسترش در دوره های مختلف تاثیراتی چشمگیر بر ساختار شهر داشته اند. شهر قم در روند توسعه ی خوددارای جهت گیری های متفاوتی بوده است که با بررسی آن ها محل استقرار هسته اولیه شهر و نقشه های ساختاری آن در دوره های مختلف و یک جمع کلی از نحوه گسترش آن حاصل خواهد شد که با قیاس آن ها با یکدیگر مراحل مختلف گستردگی و پراکنش آن عیان خواهد گشت. شهر قم، شهری قدیمی و باستانی بوده که در دوره های مختلف دستخوش تغییرات و تحولات گوناگونی در زمینه های سیاسی، مذهبی،فرهنگی، علمی و ... گشته است. پناهنده شدن اعراب در سال 43 هجری، رحلت حضرت فاطمه معصومه )س( و مدفن ایشان، مذهبی و دینی شدن شهر، رودخانه قمرود، مهاجرت روزافزون به شهر و نیاز به سکونتگاه از جمله عوامل گسترش و توسعه این شهر محسوب می گردند که امروزه به دلیل وجود نیاز به سکونتگاه ها، شهر به صورتی نامنظم و سازمان نیافته به سمت ناهمواری ها، حاشیه جاده ها و زمین های زراعی در حال پیشروی و گسترش است. در این پژوهش با بهره گیری از منابع معتبر تاریخی و اسنادی کتابخانه ای، طرح تفصیلی و راهبردی شهر، بررسی نقشه های موجود شهر در دوره های مختلف تاریخی و قیاس آن ها، به صورت کیفی و تحلیلی – توصیفی، روند گسترش این شهر و عوامل تاثیر گذار بر تحولات این شهر در دوره های تاریخی، عامل اصلی پیدایش آن و روند تکامل آن تا رسیدن به صورت امروزی در دوران معاصر مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.

گسترش، قم، دوره های زمانی، روند تغییر