سیدمحمدحسین علیپوریزدی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری اسلامی دانشگاه بین المللی امام رضا)ع( مشهد
محسن وفامهر - دکترای معماری(استاد تمام)و عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت تهران
امیررضا خاکسار - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری موسسه آموز عالی اقبال مشهد

در طول تاریخ، بناهای مذهبی صورت های مختلفی به خود گرفته و به نظر می رسد تفاوت در نحوه تجلی صفات و مفاهیم، باعث ایجاد تفاوت هایی کالبدی در آنها گشته است. حال باید دید که آیا این تفاوت ها دارای مبانی معنی دار خاصی است؟ نگارندگان این تحقیق در صدد بیان تغییرات کالبدی مسجد الحرام به عنوان مهمترین بنای مذهبی جهان اسلام، بر اساس تفاوت های معنایی و مفاهیم معرفتی مطرح شده در عرفان می باشند و با استفاده از مفاهیم تشبیه، تنزیه و صفات جمال، جلال، در سه دسته تشبیهی (جمالی)، تنزیهی(جلالی)و تشبیهی – تنزیهی (جمالی – جلالی) به بررسی موضوع پرداخته اند. در خلال این پژوهش، با روش تاریخ پژوهی تکاملی، سیر تحول شاخصه های مربوط به هر مفهوم، در خلال دگرگونی های بنا در بازه های زمانی 1970.2004 و 2025 میلادی بررسی می شود . نتایج نشان می دهد از بعد تشبیه و تنزیه، مسجد الحرام در دوران نخست، بیش تر تنزیهی و کارکردیبوده است و در دوره های بعد با رشد خیال انگیزی تشبیهی، به سمت نشانه گرایی و تزیین مصنوعی حرکت کرده است. این موضوع رفته رفته به سمت افراط کشیده شد تا جایی که دیگر این وضعیت شایسته این بنای مقدس نیست و با احداث آسمان خراش ابراج البیت، کانون توجه از کعبه برداشته شده و شاخصیت آن مورد هجمه قرار گرقته است.

مسجدالحرام، جمال، جلال، تشبیه، تنزیه