تغییرات خطوط ساحلی کشور و تأثیر این فرآیند بر اجرای برنامه های ICZM

موقعیت جغرافیایی نوار ساحلی و مرز بین خشکی و دریا و برقراری اقالیم دریایی و قاره ای و کاربریهای مختلف آنها و تأثیر دیگر پدیده های زمین شناسی و هیدرودینامیکی باعث شده است که تغییرات خطوط ساحلی یکی از رایج ترین فرآیندهای حاکم بر مناطق ساحلی باشد . این تغییرات می توانند تابع روندهای کوتاه و دراز مدت ، دامنه و ابعاد متغییری داشته باشند . لذا شناخت روند حاکم بر نوسانات و تغییرات موقعیت خطوط ساحلی از مهمترین پارامترهای مورد نیاز مدیریت مناطق ساحلی خواهد بود . اجرای برنامه های مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) مستلزم شناخت نوع رژیم تغییرات موقعیت خط ساحل و نرخ آن می باشد تا با اعمال روشهای حفاظت ساحل علاوه بر حفظ منابع طبیعی، تأسیسات و ابنیه ساحلی از تخریب و ناپایداری محافظت شوند. این مقاله در واقع خلاصه نتایج مطالعات تغییرات خطو ط ساحلی کشور است که از موضوعات پروژه SMP (طرح مدیریت خط ساحل) مطالعات ICZM سازمان بنادر و دریانوردی می باشد.خلاصه نتایج بدست آمده در بازه زمانی 38 ساله در طول سواحل کشور در این ترتیب بدست آمده است که در زون 39 جغرافیایی جنوب کشور 24794 هکتار از اراضی ساحلی فرسایش و 12257 هکتار رسوبگذاری، در زون 40 جغرافیایی جنوب کشور 20537 هکتار فرسایش و 13089 هکتار رسوبگذاری، در زون 41 جغرافیایی جنوب کشور 5483 هکتار فرسایش و 696 هکتار رسوبگذاری و بالاخره در زون 39 و 40 جغرافیایی شمال کشور جمعاً 36225 هکتار فرسایش و 1037 هکتار رسوبگذاری رخ داده است .تغییرات حاصله در سواحل جنوب کشور عمدتاً به صورت رسوبگذاری مستقیم در خط ساحل، پر شدگی کانال خورها و دره های منتهی به ساحل، فرسایش مستقیم نیمرخ ساحل، تخریب کانال خورها و پیشروی دریا در آنها و در اثر فرآیند جزرومد، فرسایش اراضی ساحلی و فرسایش و تبدیل به کانال جدید خورها بوده است. تغییرات خطوط ساحلی به ثبت رسیده در سواحل شمال کشور عمدتاً متأثر از بالاآمدن تراز دریای خز ر بوده است که از سال 1356 شروع شده است . تراز آب دریا در سال 1356 در کمترین حد خود 28/5- متر بوده است. در سال1977( 1365 ) دبی رودخانه ولگا به علت احداث 11 سد بزرگ بر روی آن به شدت کاسته شده است . با افزایش دبی رودخانه ولگا از سال 1977 به بعد رفته رفته بر ترا ز آب دریای خزر افزوده شد و بالاخره در سال 1372 حدود 2/1 متر بر تراز آن افزوده شد و به حداکثر مقدار خود در طی 30 سال گذشته رسید . در طی سالهای کاهش تراز دریای خزر تعرض به حریم دریا به اوج خود رسید و کاربری اراضی ساحلی تغییر نمود . با افزایش تراز دریا به تدریج دریا حریم خود را بازیافت و این امر منجر به تخریب صدها ابنیه و مزارع و به خصوص فرسایش نیمرخ ساحل شده است.