حمزه حمزه - کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی؛ عضو هیات علمی قراردادی گروه هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند

مجلس شورای ملی، در 12 آبان 1309 با تصویب قانون حفظ آثار ملی (عتیقات)، کلیه آثاری صنعتی و ابنیه و اماکنی که تا اختتام سلسله زندیه در مملکت ایران احداث شده، اعم از منقول و غیرمنقول را جزو آثار ملی ایران محسوب داشت و تحت حفاظت و نظارت دولت قرار داد. در 28 آبان 1311 نظام نامه اجرایی این قانون به تصویب رسید . در 23 آذر 1323 اساسنامه جدید آثار ملی ایران به تصویب رسید که طبق لایحه ای، حفاظت و مرمت آثار دوره قاجار که جنبه عمومی داشت نیز مشمول قانون فوق الذکر شد و نهایتا در مصوبه آبان ماه 1352 ، آثار غیرمنقولی که از نظر تاریخی یا شئون ملی واجد اهمیت باشد صرف نظر از تاریخ ایجاد و پیدایش آن مشمول قانون حفظ آثار ملی شد .از 24 شهریور 1310 نخستین گروه از آثار ثبت ملی گردیدند و تا پایان دوره رضاشاه 340 و تا پایان دوره پهلوی 1633 اثر تاریخی- فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. از اواسط دهه هفتاد روند ثبت آثار ملی سرعت گرفته و تا تیر 1394 تعداد آثار ملی ایران به بیش از 31 هزار بنا، تپه، مجموعه و محوطه رسیده است. مسجد جامع قاین، به عنوان اولین اثر تاریخی خراسان جنوبی، در دوره رضاشاه پهلوی (1316 شمسی)، در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. اکنون فهرست آثار ثبت ملی خراسان جنوبی به 771 اثر رسیده است. این مقاله ضمن بررسی ملاک ها و نحوه ثبت اثر در فهرست آثار ملی، آخرین وضعیت آثار ملی خراسان جنوبی را به تفکیک موضوع و توزیع محدوده جغرافیایی آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. در این مقاله آثار فرهنگی- تاریخی ثبت ملی این استان مورد تاکید قرار گرفته است. اطلاعات، نتایج و یافته های این پژوهش زمینه لازم جهت تدوین برنامه های حفاظتی- مدیریتی برای مجموعه آثار ملی خراسان جنوبی که تحت حمایت قانون قرار دارند را فراهم خواهد کرد.

آثار ملی، فرهنگی - تاریخی، میراث طبیعی، میراث ناملموس، خراسان جنوبی