مسلم پوررستم - کارشناس ارشد تاریخ هنر ایران باستان تهیه کننده و کارگردان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مرکز آذربایجان شرقی

در موزه آذربایجان (تبریز) شماری از آثار حجمی سنگی دوران پیش از تاریخ وجود دارد که می تواند بیانگر ارتباطات فرهنگی فلات ایران با منطقه قفقاز و اور اسیا باشد که این آثار به عصرآهن منسوب شده اند و به نظر می رسد که با فرهنگ های کوچ رو در ارتباط باشند و نه فرهنگهای شهرنشین و از نکته نظر باستان شناسی مطالعات پراکنده ای در مورد این آثار در ترکیه، ایران، قفقاز و شوروی سابق انجام شده است که البته مطالعات آنها بیشتر در زمینه باستان شناسی و چگونگی ارتباط این آثار با فرهنگ های کوچ رو بوده است و از نظر مسایل هنری ، فرم و طبقه بندی نقوش و مفهوم آنها بویژه با تاکید بر نمونه های موجود در ایران صورت نگرفته است . این آثار دارای تنوع خاص و کم نظیر ند و این تنوع در چهره پردازی و حجاری و گاه نگاری و تنوع جغرافیایی کاملا مشهود است. این آثار در افق پیش از تاریخ عصر آهن قرار می گیرند و بالتبع باید در گروه قفقاز و شمال غرب فلات ایران طبقه بندی شده و بررسی شوند و از نمونه های اروپایی وآلتایی و نمونه های اوراسیایی (اروپای شرقی و آلتایی) متفاوت هستند. روشمندی پژوهش حاضر، بر مبنای اصول تاریخ هنر بوده که بر مبنای مقایسه نقش و فرم و تکنیک با رعایت و با عنایت به گاهنگاریهای باستان شناختی به طبقه بندی فرم و نقش پرداخته ایم. این آثار با آثار قفقاز و آناتولی قابل مقایسه بوده و دارای اشتراکات فراوانی هستند وعصر آهن I و II محتمل ترین قدمت برای این استل ها به نظر می رسد . این استل ها بدون شک با اقوام چادر نشین قفقازی مرتبط هستند و با مردمان چادرنشین و اعتقادات آنها مرتبط بوده اند.

استل های انسان ریخت، عصر آهن، آذربایجان، قفقاز، آناتولی