حسام الدین آشنا - استادیار گروه فرهنگ و ارتباطات ، دانشگاه امام صادق (علیه السلام)
محمدرضا روحانی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی گرایش نظری- فرهنگی دانشگاه تهران

هویت یکی از پیچیده ترین مفاهیم در حوزه علوم انسانی و اجتماعی به شمار می رود، پدیده ای چند وجهی که از مناظر مختلف، مبانی و معانی گوناگونی را نمایان می سازد. در یک نگاه کلی می توان هویت را حاصل دیالکتیک نظام ذهنی و ساختار اجتماعی و فرهنگی قلمداد نمود؛ رویکردی که هویت را در کنار غیریتت مورد توجه قرار داده و بدین سان واحد تحلیل خود و دیگری را در حوزه هویت برجسته می سازد؛ اما وقتی از هویت فرهنگی سخن می گوییم نسبت هویت با مفاهیم پیچیده ای چون فرهنگ و ملیت، کلافی در هم تنیده را پدیدار می سازد که مفهوم هویت را با رویکردهای نظری گوناگون مواجه می سازد. این معنا در مورد ایران از اهمیت والایی برخوردار است زیرا منابع هویتی ایرانی، اسلامی و غربی هرکدام در دوره ای و به نحوی در انباشت هویتی ایرانیان تأثیر گذاشته و هویت فرهنگی ایرانی معاصر را پدیدار آورده اند. در این راستا می توان دو رویکرد هویتی را درنظر گرفت؛ رویکرد توصیفی که ناظر به حال و گذشته است و رویکرد تجویزی یا سیاستی که ناظر به سیاست های هویتی است. در رویکرد تجویزی، مؤلفه های هویتی مفاهیمی عام، انتزاعی و کلی هستند چرا که اساساً تغییر و تحول هویتی حرکتی تدریجی و البته آرام را درنظر گرفته می شود. با لحاظ نمودن این مبنا در سیاست هویتی، می توان مؤلفه های اصلی هویت فرهنگی ایرانیان را در چنج حوزه تحلیل کرد؛ دیانت، زبان، جغرافیایی فرهنگی، تاریخ و حافظه فرهنگی و نظام اجتماعی.

ایران، سیاست هویتی، منابع هویتی، مؤلفه های هویتی، هویت، هویت فرهنگی