علی ربانی - دانشیار جامعه شناسی دانشگاه اصفهان
زهرا ماهر - دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه اصفهان -نویسنده مسئول

ویژگی عمده جامع هشناسی معرفت و علم جدید تأکید بر فرهنگ و تحلیل فرهنگی در مطالعاتعلم و فناوری است. در این مقاله به بررسی دو حوزه مطالعاتی می پردازیم که جامعه شناسانجدید علم و فناوری در آن تحلیل های فرهنگی خود را ارائه داده اند. این دو حوزه عبارتند از:جامعه شناسی معرفت علمی و مطالعات فرهنگی علم.جامعه شناسی معرفت علمی، نخستین مکتبیاست که محتوای درونی معرفت علمی را مستعد و منقاد تحلیل های فرهنگی و جامعه شناختیمی کند. در مکتب SSK ، پیش فرض اصلی این است که «معرفت علمی تماما قراردادی است ». براین اساس، طرح و ارزیابی نظریه ها و دعاوی علمی، معلول علایق اجتماعی و گرایشات فرهنگیاست، به طوریکه نظریه های علمی ابزار یاند برای توجیه، مشروعیت بخشیدن، ترغیب و اقناع. دراوایل دهه 90 ، با بحران به وجود آمده در تبیینات جامعه شناسی معرفت علمی و انتقادات مطرحشده نسبت به آن، موضوعیت کلی این حوزه به بن بستی جدی رسید و ابتکار در مطالعاتعلم به جهت گیری های نظری متفاوتی از جمله مطالعات فرهنگی واگذار شد. مطالعات فرهنگیعلم بر خلاف جامعه شناسی معرفت علمی، به رد «تبیین » می پردازد و به جای آن بر «معنا » و«درک » تأکید می کند. به عبارت دیگر، مطالعات فرهنگی به مشاجره قدیمی ای بازگشته است کهبین رویکردهای تفسیری و هرمنوتیک و رویکردهایی که جامعیت قانون نگر را در امتداد خطوطاثبات گراتر دنبال می کنند، درگرفته بود. این حوزه نوظهور بر این مسئله تأکید می کند که باید برایتعین ناپذیری، بی ثباتی، ابهام و تفاوت نقش مهمتری در علم قائل شد. مطالعات فرهنگی علم، تغییراز جامعه شناسی معرفت علمی به یک فرهنگ گرایی نوین را بنیاد نهاد.

فرهنگ، معرفت علمی، جامع هشناسی معرفت علمی، مطالعات فرهنگی علم