حسین بستان نجفی - عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

سوال از وقوع یا عدم وقوع عرفی شدن در ایران پس از انقلاب اسلامی از دغدغه های مهم پژوهشگران حوزه جامعه شناسی دین در سال های اخیر بوده و پاسخ های متفاوتی از سوی آنان دریافت کرده است. این مقاله که با هدف بازنگری ابعاد تجربی این پدیده از منظری نسبتاً متفاوت تدوین شده است و برگرفته از پژوهشی میانرشته ای در زمینه ساخت نظریه از طریق استقرا و تأمل در آیات و احادیث اسلامی گردآوری شدهاند و با فرا تحلیل برخی پژوهشهای تجربی که در سالهای اخیر با موضوع عرفی شدن یا تحولات دین داری در ایران به انجام رسیده اند، به بررسی مجدد مسئله عرفی شدن خر ایران پرداخته است. نتایج این بررسی ، از کاهش تأثیر دین بر زندگی فردی و اجتماعی مردم حکایت دارند، هرچند در حال حاضر، این امر فقط در حوزه های خاص مناسک مذهبی، امور جنسی، مراجعات دینی و فعالیت های اقتصادی از پشتوانه تجربی قابل اعتمادیبرخوردار است.

عرفی شدن،جامعه شناسی دین، دین داری در ایران، شاخص های عرفی شدن