معصومه بختیاری - کارشناس ارشد باستان شناسی پیش از تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

هزاره چهارم ق.م دوره آغاز شهرنشینی با پیچیدگی ساز و کارهای اقتصادی و مدیریت جامعه است. در سده های پایانی این هزاره، شبه-حکومت های ابتدایی شکل گرفتند و با ابداع نگارش، دریچه مهم و وسیعی بسوی توسعه فرهنگی و اقتصادی جوامع باز شد. در دوره اوروک جدید، فرهنگ پیشرویی در میان رودن ظهور کرد، موسوم به جمدت نصر که سرآغاز دوران حکومتهای اولیه در سومر بود. این فرهنگ نام خود را از محوطه ای به همین عنوان گرفته است. شکل نگارش خاص و سفال های منقوش چند رنگ با فرم های مخصوص از شاخصه های فرهنگی این دوره به شمار میروند. این فرهنگ در بخش وسیعی از جنوب، مرکز و شمال میانرودان گسترش یافت. همزمان با دوره مزبور، در جنوب غربی ایران و همچنین تمامی پهنه فلات ایران، فرهنگ متمایزی در حدود 3100 ق.م پا به عرصه گذاشت که به نام آغاز ایلامی شناخته میشود. این دوره بیشتر بر اساس نوع گل نوشته ها نامگذاری شده است و ارتباطی به حکومتهای ایلامی که نیم هزاره بعد بوجود آمدند، ندارد. نشانه های فرهنگجمدت نصر، همزمان با دوره آغاز ایلامی، در جنوب غربی ایران، دشتهای دهلران، مهران، میمک و پشتکوه در استان ایلام و دشتهای شوشان و رامهرمز و میاناب در استان خوزستان یافت شده است

جمدت نصر، آغاز ایلامی، جنوب غربی ایران، میانرودان، سفال چند رنگ