علیرضا جاویدگلشن آباد - کارشناس ارشد شیمی دریا، دانشگاه مازندران
حسن تقوی جلودار - استادیار گروه بیولوژی دریا، دانشگاه مازندران
محمد امجدی - دانشیار گروه شیمی تجزیه، دانشگاه تبریز
حسن فضلی - دانشیار گروه شیلات، پژوهشکده اکولوژی دریای خزر

این تحقیق به منظور بررسی غلظت فلزات سنگین آهن، روی، مس و کادمیم در بافتهای عضله، پوست، گناد و آبشش ماهی کلمه در نواحی جنوبی دریای خزر و در دو ایستگاه ساری و بندرترکمن انجام شد. بدین منظور نمونه برداری به صورت فصلی )پاییز و زمستان 1392 )صورت گرفت. پس از آمادهسازی و جداسازی بافت ها، غلظت عناصر، در بافتهای جدا شده از 37 نمونه ماهی کلمه )20 نمونه در فصل پاییز و 17 نمونه در فصل زمستان( پس از هضم تر، با استفاده از دستگاه جذب اتمی شعلهای مورد اندازهگیری قرار گرفت. نتایج نشان داد در بین بافتهای مورد مطالعه، میانگین غلظت عناصر آهن و روی در آبشش حداکثر و در عضله حداقل است اما میانگین غلظت مس در گناد حداکثر و در عضله حداقل و کادمیم هم در عضله حداکثر و در گناد حداقل است. در کل باالترین میانگین غلظت در بین تمامی بافتها در مورد عنصر آهن )93/319 میکروگرم بر گرم وزن خشک( مشاهده شد و غلظت آهن به ترتیب بیشتر از روی، مس و کادمیم بود. بین میزان تجمع فلزات آهن، روی، مس و کادمیم در بافتهای عضله، پوست، گناد و آبشش اختالف معنیداری وجود داشت )05/0 > p .)آهن در عضله و پوست اختالف معنیداری داشت )05/0 > p ،)اما اختالف آن در پوست و گناد معنیدار نبود )05/0 < p .)کادمیم نیز در عضله و پوست اختالف معنیداری نداشت، اما اختلافش در عضله و گناد معنیدار بود. مقادیر به دست آمده با مقادیر استاندارد این عناصر، ارائه شده از سوی سازمانهای بهداشت جهانی، خواربار و کشاورزی ملل متحد و وزارت کشاورزی، ماهیگیری و غذای انگلستان مقایسه شد که در مورد عنصر روی، میانگین غلظت آن در بافت آبشش از استانداردها بالاتر بود. در مورد کادمیم نیز میانگین غلظت آن در بافتهای عضله، پوست و آبشش از استانداردها بالاتر به دست آمد. با توجه به سمی بودن کادمیم و باال بودن میزان آن در بافت عضله ماهیان، توصیه میشود از آنها استفاده نگردد.

فلزات سنگین، آهن، روی، مس، کادمیم، ماهی کلمه، جذب اتمی شعلهای