سید عبدالحسین محمدی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم
مجید راحمی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم

کشت خرما در ایران از سابقه طولانی برخوردار بوده و در حال حاضر یکی از مهمترین تولیدات کشاورزی در کشور محسوب می گردد. رقم شاهانی که روزی بهترین خرمای صادراتی در سطح دنیا مطرح بوده است (1) و از مهمترین ارقام تحت کشت استان فارس می باشد، به علت جدا شدن پوست از گوشت میوه حساسیت آن را نسبت به صدمات ناشی از نحو ه برداشت، تمیز نمودن، شستشو و آلودگی( کرم زدگی) افزایش می دهد و در صورت شسته شدن نسبت به ترشیدگی در انبار آسیب پذیر خواهد گردید.رقم شاهانی در شهرستان جهرم با عرض جغرافیایی 28 درجه و 31 دقیقه شمالی و با ارتفاعی نزدیک به 1128 متر از سطح دریا بهترین کیفیت رشد را دارد(1).معمولاً برداشت خرما در جهرم از 25 مهرماه به بعد انجام می گیرد و این در حالی می باشد که هنوز یک پنجم محصول به صورت نارس ( خارک) موجود می باشد. عدم همزمان رسی میوه های یک خوشه باعث می شود که خرماکاران هنگام برداشت خرما بخشی از محصول خود را به صورت خارک به دست آورند. با توجه به این نکته که بهاء یک کیلو خرمای رسیده معادل 3 کیلو خرمای نارس (خارک) می باشد و همه باغداران قادر به فرآوری و تبدیل خرمای نارس برای عرضه به بازار به صورت تجاری نمی باشند، بنابراین چاره ای جز فروش آن به همان صورت نداشته و چنانچه در طی رشد و نمو میوه، درخت خرما از آب و هوای خنک تری بهره مند گردد، میزان خرمای نارس در آن سال به هنگام برداشت افزایش یافته و بی شک بهاء آن تحت تأثیر افزایش میزان خارک کاسته گردیده و به طور چشمگیری میزان درآمد خرماکاران کاهش می یابد.خرمای شاهانی در مرحله رطب دارای پوست کاملاً به گوشت چسبیده و رنگ طلایی با شهد زیاد و حداکثر کیفیت می باشد. لیکن نگهداری خرما در این مرحله حتماً می بایستی در دمای پایین انجام پذیرد، زیرا به علت رطوبت بالا قابلیت فسادپذیری و تخمیر زیاد در دمای معمولی را دارد. تغییرات آب و هوا و ریزش بارانهای پاییزی چنانچه در ابتدای فصل صورت گیرد و چندین روز به طول انجامد، امکان تخمیر و نابودی کل محصول وجود دارد. از طرفی باقی ماندن رطب بر روی درخت جهت آبگیری، باعث می شود که میوه میزان زیادی از رطوبت خود را از دست بدهد، رنگ آن به قهوه ای گراید، وزن آن کاسته و در بسیاری از موارد پوست از گوشت جدا می شود که مهمترین عامل فسادپذیری و در نتیجه عدم بازارپسندی در خرما می باشد. همچنین در زمان برداشت محصول، بیش از 10 درصد میوه های رسیده بر اثر جدا شدن از کلاهک و سقوط بر روی زمین جزء ضایعات قرار می گیرند و از میزان محصول کاسته می شود.چنانچه بخواهیم میوه را در مرحله رطب و یا رسیدگی کامل برداشت نمائیم، به علت عدم همزمان رسی میوه ها در یک خوشه، برداشت می بایست طی چند مرحله صورت پذیرد که از نظر اقتصادی توجیه پذیر نمی باشد. به نظر می رسد که برداشت میوه قبل از مرحله رطب و رسانیدن مصنوعی آن بسیاری از کیفیت های مطلوب خود را حفظ نموده و مشکل عمده جداشدن پوست از گوشت از بین می رود و از طرفی کل محصول به میزان کامل رسیدگی رسیده و مشکلات مربوط به میوه های نارس در زمان برداشت از بین خواهد رفت.