داود بهروزی فر - دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

گردشگری از قرن بیستم به منزله یک صنعت به شمار می رود. موفقیت صنعت گردشگری در سه دهه اخیر انکارناپذیر است. این موفقیت نشان می دهد که تقاضا همچنان در آینده رو به افزایش خواهد بود. از سوی دیگر ارتباط و رابطه تنگاتنگی میان گردشگری و آثار مادی و فرهنگی انسان ها از دوران پارینه سنگی تاکنون وجود داشته است. هرچند نباید سهم انکارناپذیر باستان شناسی را در تحول و پیشرفت صنعت گردشگری نادیده گرفت، اما الزاماً این را باید بپذیریم که نه تنها کشورهای جهان سوم به این رویکرد توجهی ندارند، بلکه درصدد حفاظت آثار باستانی خود هم نیستند. در دهه اخیر گردشگری شامل هرگونه مسافرتی می شود که شخص به واسطه آن از محیط کار با زندگی خود خارج شود. به کسی که گردشگری می کند گردشگر، سیاح یا توریست گفته می شود. در مجموع گردشگری به مجموعه فعالیتی اتلاق می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد، این فرآیند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می شود. در این پژوهش سعی بر آن شده تا بر اساس فعالیت های میدانی (پرسشنامه، مصاحبه و کاوش های تطبیقی باستان شناسی توسط نگارنده و ...) و کتابخانه ای با رویکرد مبتنی بر توسعه پایدار و در فرآیندی تکاملی، پویا و یک پارچه با توجه به ظرفیت و آثار باستانی و تاریخی، حفاظت آثار به عنوان جذب گردشگر و عوامل درآمدزا و نیازهای بلند مدت توسعه ای در این بخش، بستر سازی لازم را در راستای توسعه پایدار گردشگری بر اساس رویکرد باستان شناسی فراهم نماید. براین اساس سه رویکرد اساسی در تدوین برنامه توسعه گردشگری با محوریت بخش های صیانت و نظارت و بهره برداری عقلانی از آثار باستانی به شرح ذیل مدنظر قرار گرفته شده است. اول: رویکرد حفاظت محور، به معنای صیانت از میراث تاریخی، معنوی، و طبیعی با توجه به اصل بهره برداری پایدار از منابع، که سهم نسل های آینده را از این مواهب تضمین نماید. دوم: رویکرد توسعه محور، که توجه به مقوله عوامل رشد اقتصاد گردشگری بر مناطق به فرآیند تدوین برنامه گردشگری منجر می شود. سوم: رویکرد یک پارچه گرا در برنامه ها و اعمال سیاست ها، که برهمکاری مستمر و تعاملی بین بخش های مرتبط با فعالیت های گردشگری و ناظر بر میراث تاریخی، معنوی و طبیعی تأکید دارد. در این رویکرد استفاده از توان های مشارکتی اجتماع در تبیین برنامهها و مشارکت آگاهانه و فعالانه در اجرای برنامه ها شرطی اساسی تلقی می شود. از مهمترین نتایج این پژوهش حفاظت آثار باستانی و جذب و بررسی پیشنهادات فرهنگی و اقتصادی در حوزه صنعت توریسم و علم باستان شناسی، راه های برقراری ارتباط و آشنایی با آئین ها و متد جدید جهت استفاده مقاصد و درآمدزایی در صنعت گردشگری می باشد.

باستان شناسی، صنعت گردشگری، توریسم، سازمان جهانی جهانگردی