محمد حسن بختیاری - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان
عزیز باقری - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

بیماری بلایت باکتریایی و پوسیدگی مغز گردو در شرایط رطوبتی بالا از مهمترین بیماریهای خسارت‌‌زا به درختان گردو در استان همدان می‌باشد.در این بررسی طی سالهای 82-1381، در چهار منطقه گردوکاری شامل تویسرکان، همدان،ملایر و اسدآباد از اوایل سال با برنامه هفتگی و در تمام فصول مورد بررسی و بازدید قرار گرفت. نمونه‌برداری از قسمتهای مختلف هوایی درختان شامل برگ، میوه، جوانه‌ها، سرشاخه و گلهای نر وماده (که دارای علائم مشکوک به بلایت بودند) و انتقال به آزمایشگاه صورت گرفت. با تهیه سوسپانسیون باکتری از حاشیه بافت‌های سالم و آلوده، بعد از 15-10 دقیقه بر روی محیط‌های NA و NSA مخطط گردید و بعد از 3-2 روز نگهداری در دمای معمولی، تک کلنی‌های زرد رنگ و برجسته انتخاب و خالص‌سازی شدند. از 18 ایزوله باکتری به دست آمده از این تحقیق، پنج ایزوله انتخاب و با انجام آزمون‌های بیماریزایی استاندارد به طرق پاشش سوسپانسیون باکتری بر روی نهال‌هلی بذری کاشت شده در خاک سترون، همچنین اسپورپاشی بر روی برگ و میوه‌های کامل جدا شده از درختان بالغ انجام گردید. در هر دو روش ابتدا با ایجاد زخم در سطح بافت‌ها با سنجاق یا پودر کاربوراندوم و سپس قرارگیری در شرایط مرطوب داخل کیسه‌های پلاستیکی به مدت 72 ساعت، بیماریزایی اثبات گردید. ضمناً نحوه زمستان گذرانی باکتری، پراکنش وشدت بیماری درنقاط سه گانه مذکور استان، مطالعه گردید. با انجام آزمونهای بیماریزایی،فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی با روش‌های استاندارد باکتری‌شناسی گیاهی باکتری Xanthomonas arboricola Pv.juglandis شناسایی گردید. بیماری پوسیدگی مغز گردو در مناطق تویسرکان، ملایر، همدان و اسدآباد به طور کم و بیش وجود داشته و خسارت می‌زند و منطقه تویسرکان از آلودگی نسبتاً بالاتری برخوردار است. تمام استرین‌ها روی محیط NSA کلنی زرد رنگ تولید نموده و گرم منفی، میله‌ای شکل، هوازی اجباری و دارای یک تاژک قطبی، کاتالاز مثبت، اکسیداز منفی، آرجی نین دی هیدرولاز، اوره‌آز منفی و فسفاتاز مثبت بودند. همه دارای توانایی تولید گاز سولفید هیدروژن از سیستئین و نشاسته را هیدرولیز نمودند. باکتری پاتوژن قادر است به تمام اندام‌های سبز درخت گردو حمله کرده و آنها را آلوده نماید. در مواردی که باکتری در زخمهای سرشاخه‌ها زمستان‌گذرانی دارد، ترشحاتی در بهار از آنها تراوش می‌گردد که حاوی باکتری بوده و بعد از آلوده‌نمودن گلها به سایر قسمتهای گیاه گسترش می‌یابد. ظهور و توسعه بیماری، وابستگی شدیدی به آب آزاد و رطوبت بالا داشته و بیشترین خسارت بیماری زمانی است که میوه‌ها مورد حمله قرار گیرند.جوانه‌های آلوده و به ظاهر سالم از منابع اصلی زمستان گذرانی باکتری بوده و در درجه دوم شانکرهای روی شاخه و سرشاخه‌ها و در درجه آخر گلها و میوه‌های آلوده باقیمانده از سال قیل از منابع مهم آلودگی به شمار می‌روند. رعایت تعادل در آبیاری باغات در کاهش بیماری نقش برجسته‌ای را ایفا می‌نماید.

بلایت باکتریایی، , Xanthomonas arboricolaاستان همدان، گردو