مصطفی هداوندمیرزایی - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، تهران.

گرایش به هویت و تلاش برای دستیابی به یک کالبد با هویت معنوی اسلامی، جریانی کلیدی در شهر و فضای شهری کشورهای اسلامی به شمار میرود . اما با الگوی وارداتی برنامهریزی شهری، بسیاری از ساختارهای فضایی شهر کهن اسلامی که در سرزمین ایران استقرار یافته بودند، دچار دگرگونی شدهاند. شهر تهران نیز بهعنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران از این تغییرات بینصیب نمانده و دچار تحولات فراوانی در کالبد و بافت خود شده است. هدف اصلی ازاین پژوهش شناسایی و تحلیل مفاهیم معنوی اسلامی بکار رفته در کالبد شهر و فضای شهری تهران است . روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و با روشهای اسنادی و مطالعاتمیدانی )از قبیل مشاهده( اطلاعات مورد نیاز جمعآوری شده است. یافتهها نشان میدهد که شهر تهران در طول تاریخ از لحاظ کالبدی دچار تحولات زیادی شده است. که نوعی آشفتگیمبتنی بر تقلید از فرمهای مشهور در معماری غرب و تناقض میان نظر و عمل منجر به نوعی تکثرگرایی و بینظمی در کالبد فضای شهر تهران شده است، اما مشخصههای کالبدی نشاندهندهمفاهیم معنوی اسلامی در شهر تهران قابل بازشناسی هستند و شهر تهران در سرزمین ایران هویت یک شهر اسلامی را از نظر عناصر کالبدی داراست و کارکردهای لازم را ارائه میدهد . گرچه در زمان کنونی کالبدی فضای اصلی شهر چهرهای امروزین و مدرن شهرسازی را بازتاب میدهد.

مفاهیم معنوی اسلامی، شهر تهران، فضای کالبدی