پریسا بخشوده - کارشناس ارشدمعماری دانشگاه هنرتهران

مسجد نصیرالملک در میان بافت تاریخی شیراز، همچون باغی کوچک سرشار از جلوهگری رنگهای بهشتی است. بازی با رنگ و نور در این مسجد، یکی از شاهکارهای معماری مساجد محسوب میشود که میراثدار سنتهای معماری زندیه و قاجاریه میباشد. حضور رنگ و نور در این فضا بیانگر اوج تسلط و توان معماران ایرانی به خلق فضایی ملکوتی بوده است. هنگامیکه آدمی وارد بنا میشود میان درون و برون تفاوتی آشکار مشاهده میکند.شیشهها و کاشیکاریهای رنگین شبستان غربی این مسجد، منظرههای عرفانی و آرامبخش را پدید آورده که انسان بی هیچ سخنی مبهوت زیبایی آن میشود. در این مقاله به بررسی حضور رنگ و نور؛ دو عنصر به ظاهر هنری ولی در باطن عرفانی برای ایجاد حس تقدس در فضای مساجد میپردازیم. پرسش مهمی که در این زمینه مطرح میشود، آن است که: حضور رنگ و نور و ترکیب این دو عنصر چه تأثیری بر کیفیت حضور نمازگزاران مسجد نصیرالملک شیراز دارد؟برای یافتن پاسخ این پرسش ابتدا لازم است که به کلیتی راجع به مسجد و قداست این فضا و اهمیت آن در بین مسلمین پرداخته شود. سپس در دو قالب جداگانه؛ رنگ و نور وارد شده در فضای مساجد مورد بحث قرار گیرد. نتیجه این تحلیل، ضمن معرفی شبستان مسجد نصیرالملک، امکان تشخیص رنگ و نور به عنوان دو عامل درمقدسسازی فضای مسجد را فراهم میآورد.پاسخ به این پرسش در نهایت میتواند تأثیر رنگ و نور را به عنوان اصلیترین عناصر در معماری مساجد برای ایجاد حس ملکوتی و عرفانی فضا و همچنین کیفیتی که بر حضور نمازگزاران ایجاد میکند و باعث میشود که آدمی خود را در عالم دیگر بیابد، روشن کند و راهنمایی برای طراحی مساجد امروزی ولی با رویکردی سنتی و همان حس و حال مساجد کهن باشد.

رنگ، نور، مسجد نصیرالملک، حس تقدس