عباس جهان بخش
مهسا صفریان - دانشجوی معماری دانشگاه هنر اصفهان
سمانه پورعمادی - دانشجوی معماری دانشگاه هنر اصفهان

بسیاری از جامعه شناسان، پیدایش شهرها را ماحصل تولید مازاد اقتصاد روستایی می دانند، اگر سود اقتصادی به عنوان محور وحدت شهر باشد، وقوع قشربندی و ظهور نابرابری امری مورد انتظار خواهد بود همانگونه که مروری بر تاریخ شهر نشینی نشان دهنده این امر است. جامعه شناسان غربی به بررسی این پدیده پرداخته و مفاهیم مختلفی چون همبستگی اجتماعی، سرمایه اجتماعی و واحدهای همسایگی را وضع و تشریح کرده اند. در این مقاله این مفاهیم مرور شده و نظام ساختاری شهرهای مدرن بر همین مبنا تحلیل شده اند. در مقابل از مباحث نظام اجتماعی اسلام می توان به دو مفهوم امت و مقیاس تعرف برای تعریف جامعه مطلوب شهری مد نظر اسلام اشاره نمود که این مقاله بر مفهوم «مقیاس تعرف» تمرکز نموده و بر اساس آن برخی تجارب تاریخی شهرهای ایران و جهان اسلام را مورد واکاوی قرار داده است. در انتها دو راه کار اصلی تعریف مرز (و کنترل اندازه محله) و تعریف مرکز با تکیه بر نقش مساجد محلی به عنوان راهکارهای کالبدی حفظ مقیاس تعرف در جوامع معاصر اسلامی پیشنهاد شده اند.

شهر اسلامی، مقیاس تعرف، محله محوری، همبستگی اجتماعی