بررسی جامعه شناختی مسائل اجتماعی ناشی از گسترش شهرهای حاشیه ای (مطالعه موردی شهر قدس)

حاشیه نشینی ورشد شهرهای حاشیه ای پدیده ای است اجتماعی و به عنوان معضل اجتماعی مورد توجه جامعه شناسان شهری و سایر علوم مربوط به شهرسازی قرار گرفته است. معضل حاشیه نشینی یا سکونت گاه های غیررسمی در بخش عظیمی از کشورهای جهان، به ویژه در کلان شهرهای قاره آسیا و آفریقا و آمریکای جنوبی، گریبا نگیر مدیریت شهری می باشد. آمارهای موجود حکایت از آن دارد که قریب 20 تا 30 درصد ساکنین کلا نشهرها در سکونت گاه های ناهنجار زندگی کرده و دست به گریبان معضلات خاص محلات فوق می باشند. حاشیه نشینی مترادف با آسیب ها و انحرافات اجتماعی است. اگر چه حاشیه نشینان آسیب زا و منحرف نیستند ولی شرایط و موقعیت جغرافیایی ایجاب می کند تا برای منحرفان، منطقه اخلاقی و فرهنگی خاصی ایجاد شود. زندگی حاشیه نشینی و کنش متقابل اعضای آنها با یکدیگر عامل به وجود آورنده فرهنگ خاصی است که با فرهنگ متداول حاکم بر جامعه تفاوت دارد. خرده فرهنگ زاغه ای از افرادی تشکیل یافته که کم و بیش مشکلات مشابهی دارند و ارتباطات آنها با یکدیگر، ارزش ها و گرایش های جدیدی را پدید می آورد. بنابراین بسیاری از رفتارهایی که در فرهنگ حاکم جامعه، ناهنجار و یا انحرافی تلقی می شوند، در این مکا نها عادی هستند (ربانی، 1385 : 95 )شهرنشینی در ایران نیز با بروز و ظهور مشکلاتی چون بی مسکنی و بدمسکنی، معضل حاشیه نشینی و رشد زاغه ها و سکونتهای غیر رسمی، چالش های زیست محیطی ، عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، معضل دفع زباله، مشکل ترافیکی و آمد و شد، گسترش انحرافات اجتماعی، مسئله تامین کار، انواع نارضایتی های جمعی و احساس عدم تعلق و بیگانگی با شهر، همراه بوده است. عدم مشارکت، احساس تبعیض، نداشتن روحیه شهروندی، کامروایی های معوق و... از ویژگی های عمده شخصیتی حاشیه نشینان است. حاشیه نشین این احساس را دارد که شهرخانه او نیست. لذا پیوسته در تضاد میان عینیت و ذهنیت به سر می برد. اگر به حاشیه رفتن کامل شود ما با بحران اجتماعی روبرو می شویم و به نظر می رسد که بررسی آن از در حوزه جامعه شناسی بحران قرار گیرد(نقدی، 1385 : 221)به طورمتوسط حدود 33 درصدجمعیت شهرهای بزرگ دنیا به صورت حاشیه نشینی زندگی می کنند. شرایط نامناسب زندگی در این مناطق پیامدهای فراوانی به دنبال داردکه وقوع انواع جرایم اجتماعی از جمله آنها است