علی منظم اسماعیل پور - استادیار گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور ایران ، کاشمر دکتر جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
آرش درواری - دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کاشمر

حمام های عمومی در طول دوران اسلامی از جمله عناصر مهم در شکل دهی و گسترش محلات و نمادی از آبادانی شهرها و روستاها و بسته به توان اقتصادی و پایگاه اجتماعی بانیان و نیز موقعیت آنها از وسعت و نفاست متفاوتی برخوردار بوده اند. این سازه های مهم ورای تطهیر و نظافت، عملکردی به مثابه نهادی اجتماعی داشته اند. بنابراین، بررسی همه جانبه آنها می تواند یاریگر ما در درک نانوشته های تاریخ اجتماعی و شناخت بهتر جوامع گذشته ایران باشد. این مقاله به بازشناسی و معرفی ویژگی های کالبدی گرمابه های ایران و نحوه طراحی ورودی آنها در دوره های صفویه و قاجار می پردازد. بدین منظور، چندین باب از گرمابه های این دو دوره برگزیده شده و از لحاظ جبهه ورودی، مصالح بنا و ملاط، نوع پوشش، تزئینات، سلسله مراتب ورودی و تناسبات آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.در نهایت روش تحقیق در تهیه این گزارش پژوهشی، روشی (تحلیلی– توصیفی) است که به تحلیل فضاهای طراحی شده برای ورودی ها و بررسی پیشینه نمونه هایی از معماری سنتی گذشته گرمابه های ایران می پردازد. مطالعات انجام شده شباهت های بسیاری را در معماری گرمابه ها و هندسه ورودی آنها نشان می دهد تا حدی که می توان ویژگی های کالبدی ورودی گرمابه ها در این دو عصر را جمع بندی نمود.

معماری گرمابه ها، ورودی، صفویه، قاجار