محسن شاطریان - دانشیار گروه جغرافیا واکوتوریسم، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
حسین گشول - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی (نوسازی و بهسازی )، دانشگاه کاشان
وحیده برهمن - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی(نوسازی و بهسازی)، دانشگاه کاشان

یکی از عوامل مهم در پیدایش و گسترش شهرها، مذهب است. شهرهای اسلامی نتیجه اندیشه های دین مبین اسلام می باشند. در طول تاریخ نیز، مساجد، به دلیل جامعیت و اهمیت و تعدد و جایگاه والایشان در شهرهای مسلمانان، از اصلی ترین عوامل شکل گیری شهرها و نیز هویت دهنده کالبدی و معنوی و ذهنى همه مجتمع های زیستی مسلمانان بوده اند. مساجد در طول تاریخ همواره از اصلی ترین بناهای موجود با معماری های بسیار قابل توجه و نیز کارکردهای مختلف بودند.کارکردهای مسجد را به گونه های مختلف عبادی، آموزشی، ارتباطی، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی، معماری، هنری و مانند آن تقسیم کرده اند .برای آنکه مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه محقق سازد، لازم است دودسته کارکرد را به صورت هم زمان تأمین نمایند: 1)کارکردهای آیینی، 2)کارکردهای فرهنگی- اجتماعی، بسیاری از فعالیت ها به صورت هم زمان هر دو کارکردرا در بردارند. با توجه به کارکردهای مختلف مسجد از گذشته تاکنون، می توان نتیجه گرفت که مسجد محیط بسیار مناسبی در جهت آموزش و تربیت شهروندان، درزمینه های مختلف است. ازاین رو ارائه برخى پیشنهاد ها برای رعایت جایگاه مسجد و نقش آن در طراحی و برنامه ریزی شهرهای مسلمانان، شناخت و بررسی کارکردها و ویژگی های اصلی ترین موضوعات مربوط به مسجد در متون اسلامى و هم چنین نگاهى به سابقه تاریخى مسجد در شهرهای مسلمانان و وضعیت امروز آن ها ضرورتی است که مقاله حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی، به آن پرداخته است.

شهراسلامی، جایگاه مساجد، کارکرد مساجد، شهر کاشان