مرضیه شاهرودی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

معماری به عنوان نمود کالبدی فرهنگ یک جامعه، در طول تاریخ هم متاثر از تعاملات فرهنگی، تغییرات سیاسی و اصلاحات اجتماعی بوده و هم بر الگوهای رفتاری افراد جامعه تاثیرگذار بوده است. ضرورت درک دنیای جدید، از دوران مدرن خود را بیش از پیش نشان داد. در این راستا مواجهه ی ملت ها با تحولات جوامع پیشرفته ی هم عصر خود به صور گوناگونی اتفاق افتاد. برخورد ایران با اروپای قرن 19 با شیفتگی همراه بود. در این دوره، ایران شکست خورده از قوای مجهز روسی به دنبال علت یابی و ارائه ی راهکار، با الگوبرداری از غرب معاصر خود به ویژه در سیستم های آموزشی، در پی جبران این جاماندگی برآمد. معماری نیز مانند دیگر زمینه ها دستخوش تغییر قرار گرفت. این تحولات از سویی خواهان حفظ پیوند با الگوهای کهن خود بودند و از سویی دیگر توانایی مقابله با فریبندگی ظواهر غربی و مدرن معاصر خود را نداشتند. به همین جهت سعی بر آن بود تا زمینه های تجدد ضمن حفظ مبانی نظری بومی در کنار استفاده از تکنولوژی و عناصر وارداتی فراهم شود. هدف از این تحقیق توصیفی – تحلیلی آن است که برای پاسخ به این سوال که معماری به دنبال این تعاملات فرهنگی دچار چه تحولاتی شد، با استفاده از اسناد کتابخانه ای، پس از مطالعه ی تصویر فرنگ در نظر ایرانیان عصر قاجار به بررسی تحولات رخ داده در معماری آن دوره که زمینه ساز معماری مدرن ایران است بپردازد. تفسیر داده ها که در یک نمونه ی موردی تحلیل شدند نشان داد که این تحولات تدریجی که ناشی از درک نیازهای جدید و لزوم پیشرفت به ویژه در زمینه ی تکنولوژی بود، نخست در میان روشن فکران، درباریان و قشر مرفه جامعه احساس شد و به مرور چنان تحت تاثیر الگوهای غربی قرار گرفت که در اواخر این دوره برخلاف اوایل آن که سعی در حفظ هویت بومی در کنار بهره بری از عناصر مدرن بود، الگوهای سنتی دیگر مورد استفاده قرار نمی-گرفتند.

تعاملات فرهنگی، معماری، تجدد، دوره قاجار