ویژگیهای شهرسازی و معماری اسلامی از منظر قرآن و روایات

امروزه اکثر الگوهای جدید مطرح در حوزه شهرسازی و معماری (مانند منشور نوشهرگرایی و معماری ارگانیک و پایدار) ریشه در آموزه های دینی اسلامی دارد. شهر اسلامی باید طوری برنامه ریزی و طراحی شود که تبلور و نماد خضوع و خشیت بندگان در برابر قدرت لایتناهی الهی شود.در برخی از روایات و همچنین آیات قرآنی به تعدادی از صفات شهر اسلامی پرداخته شده است که از جمله آنها می توان به شهر امن اشاره کرد چرا که شهر اسلامی باید مستحکم باشد و بناهای ایمن و پر صلابتی در آن ساخته شود. ایجاد حصار و بارو دور شهر از شیوه های قدیمی امن نمودن شهرهای تاریخی محسوب می گردد. در صدر اسلام و در جنگ خندق نیز مسلمانان برای اینکه شهرشان را در برابر هجوم مشرکین مصون بدارند به دور شهر خندق کشیدند تا مانع نفوذ دشمن به شهر مسلیمن شوند. یکی دیگر از عناصر مهم در شهرسازی بخش مسکن می باشد. در قرآن کریم کلمه «مسکن» سه بار تکرار گردیده است که در سوره سبا به معنای خانه و در سوره های بقره و آل عمران به معنای مسکین و بینوا آمده است. همچنین کلمه« سکینه »نیز 3 بار در سوره های بقره و فتح تکرار شده است که در هر سه مورد به معنای «آرامش» به کار رفته است.داشتن مسکن وسیع، پرهیز دادن از ساختن بیش از نیاز(اصل بیهودگی)، رعایت حقوق همسایگان و شهر عبادت از جمله ویژگی های اساسی در زمینه مسکن از منظر قرآن کریم و احادیث اسلامی می باشد. در قرآن کریم، کلمه شهر معادل «قریه» آمده است و 80 بار در سوره های مختلف تکرار شده است که این امر بیانگر اهمیت نقش سکونتگاه های شهری در صدر اسلام است. در لابلای آیات مقدس الهی مشخصات شهر اسلامی آورده شده است. شناسایی عناصر شهرسازی اسلامی از منظر قرآن و روایات اسلامی از جمله اهداف این پژوهش می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و توسعه ای و روش آن اسنادی و توصیفی-تحلیلی است.یافته های این تحقیق نشان می دهد در برنامه ریزی و طراحی شهرسازی معاصر کشورهای غربی، از مولفه های شهرسازی اسلامی در سازمان فضایی شهرها و محله-ها استفاده می شود که از جمله آنها می توان به تعیین مرکز محله و چیدمان کاربری های عمومی، سلسله مراتب معابر و گذرها، محرمیت، مشارکت اجتماعی و تغییر تصمیم گیریها به تصمیم سازی اشاره نمود.

Keywords:

آموزه های دینی , شهرسازی اسلامی , مسکن , مدینه فاضله , شهر عبادت