طهمورث فقیه ملک مرزبان - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد سپیدان، شیراز، خیابان معالی آباد، ابتدای دوستان
نوشین الوندی - مدرس دانشگاه آزاد، شیراز،

معماری ایرانی با حدود 8000 سال پیشینه مدون، بنا بر مستندات و نمونه های موجود تا حدود یک قرن اخیر از سیر تداومی شایان توجه برخوردار بوده است به گونه ای که بناهای هر دوره تاریخی علاوه بر آنکه از نوآوری و تکنولوژی زمان خود بهره مندند بر تجربه های پیشینیان در عرصه خلق احساس فضایی مطلوب و موثر متکی اند.این رشته پیوسته با ورود مدرنیسم در ایران گسسته شد به نحوی که معماران و بهره وران را بر این نکته متفق ساخته که در دوران معاصر، معماری ایران از بعد معنایی و حسی مثبت تهی گشته است. در این مقاله سعی بر آن بوده تا با واکاوی در مصادیق موجود از اقلیم حاشیه کویر مرکزی ایران در بازه زمانی ابتدای ماد تا آغاز قرن چهاردهم به الگوی پایدار در معماری این بازه ها دست یابد که این سیر تداوم را در کار بدی مذهبی و مسکونی سبب شده اند.به این منظور با مقایسه تطبیقی کالبدی ابنیه گوناگون در مناطق و زمانهای مختلف و استخراج عناصر فضایی مشترک میان آنها می توان به ماهیت این عناصر مشترک پی برد. این مقاله از شناخت شناسی پدیدار شناسانه پل ریکور در رویکرد خود به اثر تاریخی بهره جسته است و از این راه به تحلیل و تفسیر عناصر فضایی مشترک و فهم و دریافت معنا در بطن آنها پرداخته است. نتیجه بازیابی عناصر پایداری همچون شبستان ستوندار چهار طاقی، میانسرا، درآیگاه، ایوان، رواق، صفه می باشد. این الگوها به مثابه واژه هایی در دستور زبان فضاسازی معماری ایرانی، در ترکیبهای گوناگون معانی بسیاری را خاق نموده اند.

معماری ایرانی، اینیه تاریخی، عناصر فضایی، الگوهای پایدار