زینب ناظر - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز
اذیتا بلالی اسکویی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
محمد علی کی نژاد - استاد گروه فنی دانشگاه تبریز

شفافیت از مفاهیمی است که برداشت های نا همگونی از آن وجود دارد. برخی آن را از مفاهیم جدید معماری می دانند که به یاری فناوری های جدید و ساخت مایه های تازه به معماری وارد شده و حال آنکه برخی دیگر آن را یکی از مهم ترین ویژگی های معماری سنتی ایران می دانند. حرکت معماری در طول تاریخ به سمت شفافیت و بیان معمارانه،کم کردن ماده و افزایش فضا بوده به طوری که این روند در معماری ایران به صورت بارزتری خود را نشان داده و جهان بینی اسلامی که پس از حضور اسلام در ایران بر این سرزمین حاکم می شود و به اصل تکامل هستی از حالت مادی به حالت روحی معتقد است به این روند سرعت بیشتری می بخشد.در معماری ایرانی شاهد قرارگیری جمع میان صورت و معنا در کنار یکدیگر می باشیم، که صورت ظاهری معماری ایرانی را در شفافیت فضاهای آن معنا کرده، که این شفافیت در بردارنده سلسله مراتب فضایی، ریتم، حرکت فضایی، تداوم روشنی و تاریکی، پیوستگی و همبستگی فضاهاست. در تحقیق حاضر از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده است و روش ابزار مورد استفاده تحقیق نیز از روش میدانی و کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک مکتوب می باشد. بدین منظور در قسمت نظری با استفاده از مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک مکتوب استفاده شده و ضمن مراجعه به منابع و ماخذ موجود و در دسترس و مطرح نمودن دیدگاه های مختلف و تجزیه و تحلیل آنها سعی شده وجوه ممکن مساله مورد توجه قرار داده شود. رویکرد پژوهش بر مبنای بازشناسی مفهوم شفافیت در معماری سنتی ایران و تحلیل آن در معماری اسلامی ایرانی می باشد. نتیجه تحقیق بیانگر این است که زبان معماری سنتی ایران، با ایجاد تعامل میان ماده و معنا و با بکار گیری عناصر نماد گرای خود در معماری، اصل شفافیت را به عنوان ابزاری معمارانه در اختیار هنرمند و معمار خویش قرار می دهد و با ایجاد روند حرکتی از کمیت مادی به سوی کیفیت روحی (برتری محتوا بر ظرف)، منجر به کاستن از ماده و افزایش فضا شده و با بیانی معمارانه تعادل و وحدت را در تجلی وجه باطنی و ملکوتی ماده در بخش ساختاری نمودار ساخته و موجب حس تعلق به مکان (فضا) می گردد

اصل شفافیت، معماری سنتی ایران، معماری معاصر ایران