فاطمه شویلی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
نیکروز مبرهن شفیعی - استادیار و عضو هیت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

الگوی ساخت حیاط مرکزی در خانه های ایرانی الگویی بسیار کهن بوده و به طور قابل توجهی در شهرهای مختلف ایران به کارگرفته شده است. حیاط مرکزی در این خانه ها به عنوان عنصری سازمان دهنده و نظام بخش ایفای نقش می کرده، به صورتیکه سایر فضاهای سکونتی در اطراف این حیاط شکل می گرفته اند. بافت تاریخی شهر دزفول به دلیل شکل اندام واره اش از شکل هندسی منظمی برخوردار نمی باشد. با این وجود، حتی در صورت زاویه دار بودن قطعات تشکیل دهنده بافت، در داخل قطعه فضاها حول حیاطی مستطیل یا مربع شکل قرار می گیرند، که نظم کلی در بافت به وجود می آورد. امروزه این الگو جایگاه پیشین خود را در خانه ها از دست داده است. بنابراین بازشناسی این عنصر با اهمیت، امری ضروری می نماید. در این میان خانه های تاریخی محله سردره نیز از این الگوی کهن بهره می برده اند. در مقاله حاضر به منظور شناخت هر چه بهتر حیاط (میانسرا) در خانه های تاریخی این محله به بررسی خانه هایی که تا کنون در این محله به ثبت ملی رسیده اند، پرداخته ایم. پژوهش حاضر ضمن بررسی حیاط مرکزی خانه های تاریخی این محله، تلاش می کند برای سوالاتی هم چون چگونگی فرم ساختاری حیاط ها، تناسبات حاکم بر این حیاط ها، رون و میزان درصد فضای باز خانه نسبت به کل آن پاسخ هایی بیابد. به این منظور از روش توصیفی – تحلیلی بهره گرفته و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، استفاده از مدارک و گزارش ها و بررسی و تحلیل نقشه ها ی موجود این خانه ها اطلاعات لازم گردآوری شده است.

حیاط مرکزی (میانسرا)، خانه، دزفول، سردره، تناسبات، رون