محمود حیدریان - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد
حامد تقی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

شهرستان اردبیل با دارا بودن مساحتی بالغ بر 2098 کیلومترمربع از کل استان یکی از وسیع ترین شهرستان های استان می باشد. این شهرستان علاوه برمرکزیت سیاسی- اداری از یک مرکزیت جغرافیایی نیز برخوردار است؛ بدین دلیل در سطح استان از جایگاه ویژهای برخوردار است. به لحاظ طبیعی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نیز پررونق ترین شهرستان استان بوده و از جاذبه های متعدد گردشگری برخوردار است [میراث فرهنگی استاناردبیل]. بنا به گفته صفری: اردبیل از شمال به گرمی و دشت مغان، از مشرق به جنگل های طوالش و آستارا و قسمتی از خلخال، از جنوب به خلخال وقسمتی از شهرستان میانه و از مغرب به حدود مشکین شهر و سراب محدود است [صفری، 1350 : 2]. این استان از سوی شمال به جمهوری آذربایجان، ازباختر به استان های آذربایجان خاوری، از خاور به جمهوری آذربایجان و استان گیلان و از جنوب به استان زنجان محدود است [شکل 1] [افشار سیستانی؛1383 : 27]. اردبیل به وسیله رود قرهسو مشروب می شود. سرچشمه این رود از کوه های طوالش و خلخال است. علاوه بر این، رود بالیقلوچای یا ماهی رود نیز در اردبیل جاری است که از سبلان سرچشمه گرفته و با عبور از وسط شهر به دریای خزر می پیوندد. اقلیم خشک سرد و نیمه خشک سرد، آب وهوایی چیره در بیشتر نواحی استان میباشد، که اندازه رطوبت در آب و هوای خشک سرد 15 الی 30 و در آب و هوای نیمه خشک سرد 20 الی 50 وبخشی از شهرستان های اردبیل، مشکین شهر و خلخال نیز دارای اقلیم نیمه مرطوب سرد هستند که در این گونه آب و هوا اندازه رطوبت از 40 تا 80 می-باشد [افشار سیستانی؛ 1383 : 29] سردی هوای این شهر معلول موقعیت جغرافیایی، بخصوص ارتفاع آن از سطح دریا میباشد. کوه سبلان با یخ و برفیکه پیوسته در قله های آن وجود دارد، در برودت این شهر تاثیر بسزایی گذارده است [میراث فرهنگی و گردشگری استان اردبیل] بعلاوه به سبب وجودآبهای معدنی، همه ساله عدهای برای استفاده از خواص طبی آبها به اردبیل می آیند و این خود باعث پیشرفت اقتصادی آن گشته است. زبان مردماستان اردبیل نیز همانند زبان مردم استانهای آذربایجانشرقی و غربی از قالب ایرانی و ترکی تشکیل شده است [افشار سیستانی؛ 1383 : 42 ]. هدف ازطرح این پژوهش بررسی و شناسایی جاذبه های تاریخی و گردشگری شهرستان اردبیل می باشد و توسعه گردشگری مرهون شکل گیری اولیه تشیع دراین شهرستان می باشد.