بررسی ریخت شناسی پیچان رودها در پایین دست سدهای تنظیمی با استفاده از تکنیک-های RS و GIS(مطالعه موردی: رودخانه زاینده رود در پاییندست سد تنظیمی زاینده رود)

مطالعات تغییرات مورفولوژیک رودخانه ها، بخصوص رودخانه هایی که دبیی سیلابی آنها توسط سدها مهارمی شود، معمولا زمان بر و در بازه های زمانی بلندمدت میسر می باشد. برای آنکه بتوان به وضوح این تغییرات را مشخص کرد، استفاده از عکس های ماهواره ای تهیه شده در بازه های زمانی و روشی های کارتوگرافی سودمند خواهد بود. در این پژوهشی، تغییرات مورفولوژیک رودخانه زاینده رود در پایین دست سد زاینده رود، بین دو ایستگاه هیدرومتری سد تنظیمی و پل زمان خان، بر اساس ۳ سری تصاویر ماهواره Landsat از سال ۱۹۸۰ تا صورت بسط خطی اشباع شده به همراه فیلترگذاری با فیلتر بارزسازی لبه به عنوان روشی مناسب در تعیین مرز بیری آب و زمین تشخیص داده شد. در مرحلهٔ بعد، مسیر رود خانه در محیط نرم افزار 10.2 ArcGIS وارد شدہ و پارامترهای هندسی رودخانه مانند طول موج، طول دره، ضریب خمیدگی، زاویهٔ مرکزی و شعاع دایره مماس بر قوسی ها، برای بررسی تغییرات از روش برازش دایره های مماس بر قوسی رودخانه استفاده شد. همچنین، تجزیه و تحلیل های آماری روی پارامترهای هندسی، در نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان می دهد که از سال ۱۳۶۵ تا کنون تعداد پیچشی ها از ۸۴ به ۹۳ مورد افزایش یافته است. همچنین، ضریب خمیدگی از ۲/۰۴ به ۲/۵ افزایشی یافته و شعاع انحنای رودخانه و طول موج پیچشی ها به ترتیب ۵ و ۱۱/۴ درصد کاهش پیدا کرده است. به طور کلی، رودخانه در هر دوره از انحنای قوسی های خود کاسته و پیج ها به سمت پایین دست جابه جا شده اند. از مهمترین عوامل این پدیده می توان به ساخت و سازهای حاشیه و حریم رودخانه اشاره کرد که روند طبیعی رودخانه را بر هم زده است. در مناطق صادق آباد، چم خلیفه و چم عالی، به دلیل افزایش شیب، فرساش دیواره ها به حداکثر می رسد که باید برای حفاظت کناره های این رودخانه از فرسایش روش های کنترلی اتخاذ گردد.

Keywords:

ریخت شناسی , پیچان رود , RS , GIS , تصاویر ماهوارهای