صفورا ناهیدان - بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، استادیار، دانشگاه بوعلی سینا همدان

کشت متراکم بدون تناوب زراعی، جنگل زدایی، سوزاندن بقایای گیاهی و تغییر کاربری اراضی باعث کاهش ماده آلی خاک شده و اثرات نامطلوبی بر ویژگیهای بیولوژیک خاک میگذارد. مطالعه اخیر با هدف بررسی تاثیر تغییر کاربری مرتع به زراعی و همچنین احیای مرتع پس از شخم آن بر برخی از ویژگی های شیمیایی، توده زنده میکروبی و کسر میکروبی در خاک انجام گرفت. به منظور بررسی اهداف تحقیق، حوزه آبخیز گنبد دراستان همدان با کاربری مرتع و دیم انتخاب گردید. نمونه برداری از عمق 0 - 15 سانتی متری در سه تکرار به صورت مرکب از سه مدیریت 1 مرتع تحت چرای کنترل شده، - 2 مرتع احیا شده(شخم زده شده و سپس احیای مرتع) و - 3زمین تحت کشت گندم دیم انجام شد. ویژگیهای شیمیایی و بیولوژیک شامل pH ، هدایت الکتریکی، کربن آلی،نیتروژن کل و کربن توده زنده میکروبی اندازه گیری و شاخص سهم میکروبی ( orgC/micC ) نیز محاسبه گردید.نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری در pH ، هدایت الکتریکی، کربن آلی در هر سه نوع مدیریت وجود ندارد. باوجود این، نیتروژن کل در دو مدیریت مرتع به میزان 30 درصد بیشتر از مدیریت کشت دیم بود. کربن توده زنده میکروبی نیز در خاک مرتعی و مرتع احیا شده به میزان 35 / 77 و 10 / 74 درصد بیشتر از خاک دیمزار مشاهده گردید. سهم میکروبی که نشان دهنده میزان فراهمی سوبسترا برای ریزجانداران است نشان داد که این شاخص درخاکهای مرتعی بیشتر از خاک دیمزار می باشد. بنابراین نتایج به طور کلی حاکی از آن است که تغییر کاربری ازمرتع به کشت دیم با کاهش فراهمی سوبسترا برای ریزجانداران موجب کاهش توده زنده میکروبی خاک می شود.همچنین شخم خاک و سپس احیای مرتع شرایطی تقریبا مشابهی را در خصوصیات خاک اندازه گیری شده درمقایسه با کاربری مرتع ایجاد کرده است

تغییر کاربری ،مرتع، توده زنده میکروبی، سهم میکروبی