صادق حیدری - گروه مهندسی کشاورزی- علوم باغبانی، موسسه آموزش عالی سنا، ساری، ایران
مهیار گرامی - عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی سنا، ساری، ایران
ولی الله رامئه - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
محمد اکبرزاده - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی مازندران

در دهه اخیر تمایل به استفاده از گیاهان دارویی در صنعت آبزی پروری رو به افزایش نهاده است. یکی از موارد استفاده از این گیاهان دارویی، بیهوشی و آرامبخشی به منظور کاهش تنش در آبزی پروری است. تنش در اثر اعمالی مانند حمل و نقل و تخم کشی ایجاد می شود. فرشته ماهی (Pterophyllum scalare) از اعضای خانواده سیچلیده است. تلفات در فرشته ماهی در انتقال آن ها در اثر استرس مشاهده شده است. در آبزی پروری تسکین دادن به منظور کاهش تنش نیز استفاده می-شود. آویشن کوهی گیاهی است از تیره نعنا، چوبی، کوتاه قد با انشعاب های فراوان که در منطقه وسیعی از نواحی شمالی، غربی و مرکزی ایران می روید. ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس این گونه، تیمول و کارواکرول است. این مواد دارای خاصیت آرام بخشی و آنتی باکتریالی می باشند. در این آزمایش آویشن کوهی از روستای وشتکان جاسب در 25 کیلومتری شهرستان دلیجان واقع در استان مرکزی جمع آوری گردید. جهت استخراج اسانس از دستگاه کلونجر طرح فارماکوپه اروپا به روش تقطیر با آب استفاده گردید. جهت شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس از کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی استفاده گردید. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد.تیمارها شامل 4 غلظت 0، 10، 20 و 30 قسمت در میلیون اسانس آویشن کوهی بودند. پس از اضافه کردن اسانس به تانک حاوی آب، فرشته ماهی ها به روش غوطه ور سازی اضافه شدند و زمان رسیدن به تسکین سبک و تسکین عمیق بر اساس جدول بیهوشی summerflet توسط کرنومتر ثبت گردید. نتایج بیانگر این مطلب بود که اسانس آویشن کوهی در هر سه غلظت 10، 20 و ppm 30 دارای اثر تسکین سبک (آرامبخشی) بر روی فرشته ماهی ها بود با این تفاوت که در غلظت ppm 30 علاوه بر تسکین سبک، تسکین عمیق هم مشاهده گردید و با افزایش غلظت، زمان رسیدن به تسکین کاهش یافت. بنابراین غلظت ppm30 اسانس آویشن کوهی برای حمل و نقل ایمن فرشته ماهی مناسب به نظر می رسد.

اسانس، تیمول، آویشن کوهی، آرام بخشی، فرشته ماهی