سیدرضا سیداحمدلواسانی - کارشناس ارشد فلسفه اسلامی دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد تهران
حسین زمانیها - استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد تهران

شیخ اشراق حقیقت انسان را از سنخ نور و مجرد می داند که این حقیقت با توجه به نوریت که ملاک علم است به خود آگاهی بی واسطه ای به نحو حضوری دارد. و چون حقیقت انسان امری ثابت و لایتغیر است بنابراین خودآگاهی در فلسفه او نیز امری ثابت و لایتغیر می باشد. اما ملاصدرا بر اساس نظریاتی همچون اصالت و وحدت تشکیکی وجود و حرکت جوهری در نگاه اولیه خود را امری واحد متصل و سیال می داند که از بالاترین مرتبه تا پایین ترین مرتبه ی وجود امتداد دارد و در آن هیچ گونه طفره ای را نمی توان یافت. لذا خود آگاهی در فلسفه وی نیز همچون حقیقت خود انسان امری ذو مراتب است و اما با توجه به نظریه وجود رابط ،از آنجا که هیچ یک از ممکنات حقیقتا وجودی ندارند و تماما شانی از شئون واجب الوجود هستند بنابراین خودآگاهی انسان چیزی جز خداآگاهی نیست.

حقیقت خود، خود آگاهی ، خدا آگاهی ، سهروردی، ملاصدرا