عزت الله عرب خزائلی - دانشجو کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشگاه گنبد کاووس / کارشناس جنگل و مرتع اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سوادکوه
علی حشمت پور - استادیار گروه آبخیزداری دانشگاه گنبد کاووس
مرتضی سیدیان - دانشجو دکترا آبخیزداری، دانشگاه یزد
جواد چزگی

با توجه به عدم توزیع زمانی مناسب و کمبودهای بارندگی به ویژهه درمناطق خشک و نیمه خشک کشور، آبهای زیرزمینی به عنوان منبعیقابل اعتماد و پایدار که در مقایسه با اب های سطحی کمتر دستخوش تغییرات ناشی از خشکسالی می گردند از اهمیت ویژه ایبرخوردار است. در این راستا یکی از روش های مناسب و مقرون بهصرفه، با کمترین اثرات مخرب زیست محیطی جهت توسعه منابعآب، استفاده از سدهای زیرزمینی است. در این تحقیق شناساییمکان های مناسب برای احداث سد زیرزمینی در حوزه آبخیز کجبید-بالاقلی در شهر گرمه خراسان شمالی در دو مرحله با شرح زیر انجامشد. درمرحله اول با استفاده از معیارهای حذفی، مناطق نامناسبحذف شدند و محدوده های پتانسیل دار به منظور احداث سد زیر -زمینی مشخص شده است. در این تحقیق از 7 معیار حذفی شاملقنات، گسل، چاه و چشمه، رده آبراهه، شیب، کاربری اراضی و زمینشناسی استفاده گردید. بعد از تهیه تمام این نقشه ها، بر روی آنهاعملیات روی هم گذاری انجام گرفت و مناطقی که دارای پتانسیلبرای احداث سد زیرزمینی بوده اند. استخراج گردید. در ادامه بااستفاده از گوگل ارس، این مناطق مورد بازدید چشمی قرار گرفت ومناطقی که در مکان های صعب العبور و دور از دسترس قرار داشتحذف گردید و نهایتاً مناطق باقی مانده به عنوان محدوده هایپتانسیل دار برای احداث سد در نظر گرفته شد. مرحله دوم انتخابمحورهای مناسب در محدوده های دارای توانایی بالقوه به دست آمدهاز مرحله قبل به منظور احداث این سازه بود که مناسب ترین محور آنمحورهایی هستند که ععلاوه بر طول کم محور، دارای گسترش سطحی زیاد مخزن در بالا دست محور باشند که بر این اساس 10 محور مناسب در منطقه مکان نمایی و انتخاب شدند. با توجه به شرایط، ویژگی ها و عوامل مورد نیاز گفته شده در مکان نمایی سد زیرزمینی میتوان به این نتیجه رسید که عامل زمین شناسی و نوع سازند یکی از تاثیرگذارترین و مهمترین نقش ها را در این زمینه داردکه نقشه ها و داده های هرچه دقیق تر در این زمینه می تواند کمک به-سزایی در صحت مکان نمایی انجام شده باشد.

سد زیرزمینی، مکان یابی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، آب زیرسطحی، کجبید- بالاقلی