محمود حیدریان - دانشگاه شهرکرد، استادیار گروه باستان شناسی
سیدمهدی موسوی کوهپر - دانشگاه تربیت مدرس، دانشیار گروه باستان شناسی

آثار استقرارهای باستانی «یکی از اولین نشانه های ظهور انسان در طول تاریخ زندگی دو تا پنج میلیارد ساله کره زمین» است کههمواره تحت تأثیر عوامل متعددی که در یک گروه بندی کلی بهعوامل انسانی و طبیعی تقسیم میشوند، شکل گرفته اند. البته در هریک از مراحل زندگی بشر یعنی جمع آوری غذا و شکار، گله داری وچرا، کشاورزی و شهری میزان تأثیرپذیری انسان و استقرارهای او ازمحیط طبیعی متفاوت بوده و در واقع می توان گفت که تأثیرپذیریانسان از محیط طبیعی تابعی از دانش و مهارتهای فنی او بوده و باآن رابطه معکوس داشته است. هر چه دانش فنی انسان در مواجه بامحیط طبیعی پایین بوده میزان تأثیرپذیری او بیشتر می شده وبرعکس. این مقاله بر آن است تا عوامل زیست محیطی و نقش آنها درشکل دهی استقرارهای دوره های باستانی مختلف شهرستان بابلسر رامورد بررسی و مطالعه قرار دهد. برای دستیابی به این مهم ابتدامنطقه مورد مطالعه با روش بررسی عمومی مورد بررسی باستان -شناختی قرار گرفت. نتیجه این بررسی شناسایی 66 محوطه باستانیمربوط به دوره های مختلف تاریخی و اسلامی بود که مواد و جامعهآماری ما را در این تحقیق تشکیل می دهند. در مرحله بعدی بااستفاده از روش توصیفی- تحلیلی و در قالب نظام اطلاعات جغرافیایی با استفاده از نرم افزار ArcGIS ، مطالعات اسنادی جهات شناساییعوامل مؤثر در شکل گیری و پراکنش استقرارهای انسانی شناساییشده در منطقه انجام گرفت. بعد از تشکیل پایگاه داده ای، پراکنشمحو طه های باستانی شناسایی شده نسبت به متغیرهای ارتفاع، نوع،آب وهوا، آب های جاری، دوری و نزدیکی به رودخانه های اصلی،پوشش گیاهی مرتعی و جنگلی و میزان بارش مطالعه شد. در نهایتو بعد از تجزیه و تحلیل توزیع فضایی محوطه ها و وضعیت توزیع آنهانسبت به این عوامل سه عامل ارتفاع، دوری و نزدیکی به منابع آب وآب و هوا به عنوان مهمترین و مؤثرترین عوامل زیست محیطی درشکل گیری استقرارهای باستانی منطقه شناسایی شدند.

عوامل زیست محیطی، توزیع فضایی، محوطه های باستانی، بابلسر، GIS