محمد امیری حسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان
کیومرث حبیبی - دانشیار شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان
هوشمند علیزاده - دانشیار شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان

در معماری و شهرسازی، بحث ایمنی و امنیت باید در کلیه سطوح برنامه ریزی و طراحی از موضوعات کلان تا معماری فضاهای باز شهری و جزئیات فنی مدنظر قرارگیرد. به گونه ای که قبل از وقوع هر بحران، فضاهای امن در دسترس مردم موجود باشد و این فضاها بتوانند عملکرد چند منظوره داشته و در مواقع بحران نقش پناهگاه را ایفا نمایند. این مقاله بر آن است، تأثیر برخی تهدیدات ناشی از جنگ (نظامی) که تأثیر مستقیم بر شهر و فضاهای باز شهری و بافت های ناکار آمد شهری دارد را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. پس از روشن ساختن اصول پدافند غیرعامل و فضاهای شهری ارائه الزامات و رهنمودهای طراحی شهری، با رعایت اصول دفاع غیرعامل در زمینه الگوی نظام حرکت و دسترسی، الگوی نظام پهنه بافت شهری، فضاهای باز شهری، جهت گیری بلوک های ساختمانی، نماهای جانبی، بازشوهای خارجی در قالب چارچوب طراحی شهری پیشنهاد شده است. روش تحقیق به صورت توصیفی - تحلیلی است؛ بدین صورت که ابتدا داده ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روشهای اسنادی، کتابخانهای و پیمایشی، از قبیل مصاحبه و مشاهده، گرد آوری شده است. در مرحله بعد، به توزیع پرسش نامه و تحلیل گرافیکی استفاده شده است و درآن براساس نظرات افراد صاحب نظر و متخصصین نقش اصول دفاع غیرعامل در طراحی محلات ناکارآمد شهری در راستای امنیت محیط شهری مورد بررسی قرار گرفته، و با استفاده از روشها و تکنیک های آماری تجزیه و تحلیل صورت گرفته است. نتیجه حاصله از این تحقیق، استفاده از اصول و قواعد دفاع غیرعامل در طراحی محلات مسکونی، و چند عملکردی کردن فضاهای شهری جهت ارتقاء محیط شهری در مواقع بحران که بتواند پاسخگوی نیازهای شهروندان باشند.

امنیت و امینی، پدافند غیر عامل، طراحی شهری، فضاهای شهری