محمود جمعه پور - عضو هیات علمی و مدیرگروه برنامه ریزی اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی
رقیه بجنوردی - کارشناس ارشد برنامه ریزی توسعه منطقه ای دانشگاه علامه طباطبایی
زینب فروزانمهر - کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

تمرکزشدید و عدم تعادل منطقه ای نتایج سیاست های رشد قطبی به شمار می آید که در نتیجه، تعدادی از مناطق نقش کلیدی گرفته و سایر مناطق به صورت حاشیه ای عمل می نمایند. اولین گام در برنامه ریزی منطقه ای برای ایجاد تعادل، شناختن ابرابری های نواحی مختلف و تعیین ساختارسلسله مراتبی می باشد . تحقیق حاضر بحث ساختار سلسه مراتب سکونتگاهی و تعیین الگوی فضایی بهینه را دنبال می کند و هدف آن بررسی شکاف ها و کمبودهای کارکردی مناطق سکونتگاهی و تعیین ارتباط فضایی میان نقاط و الگوی بهینه سلسله مراتب سکونتگاهی در شهرستان ساری است. در این پژوهش ابتدا دیدگاه های نظری مورد بررسی قرار گرفته و از بررسی دیدگاه های مختلف، دیدگاه راندیلی بکار گرفته شده است. در این مطالعه ترکیبی از روش های مختلف سطح بندی توسعه منطقه ای مورد استفاده قرار گرفته است. برهمین اساس ابتدا متغیرهای خدماتی براساس روش مرکزی توزنی مورد محاسبه قرارگرفت و شاخص های اقتصادی، جمعیتی - اجتماعی و محیطی- دسترسی از روش شاخص بندی رفع اختلاف مقیاس شده اند و در نهایت از طریق تکنیک TOPSIS با استفاده از 5 شاخص های (شاخص مرکزی توزنی، اقتصادی، جمعیتی– اجتماعی، محیطی و دسترسی ) به بررسی سطوح توسعه و مقایسه مناطق، رتبه بندی مناطق و سپس براساس استانداردها و ضوابط خدمات رسانی سکونتگاه ها در محیط GIS از روش BUFER به شناسایی، ارزیابی و انتخاب سکونتگاه مرکزی و مکان گزینی برای شهرهای جدید پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان دهنده عدم توزیع هماهنگ امکانات و خدمات در بخش های شمالی و جنوبی شهرستان ساری می باشد. به شکلی که سکونتگاه های شمال شهرستان در سطح بندی توسعه اکثرا در سطوح یک و دو و سکونتگاه های جنوب شهرستان در سطوح سه و چهار واقع شده اند. در پایان براساس الگوی فضایی پیشنهادی، سلسله مراتب مناسب خدماتی بین سکونتگاه های روستایی و شهری راهکاری در جهت دستیابی به یکپارچگی فضایی، انتقال و پخش توسعه به سراسر شهرستان ارائه گردیده است.

سلسله مراتب، عدم تعادل، سکونتگاه های روستایی، شاخص، topsi،