نیلوفر محمدزاده - عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی مولانا
مینا صفری - دانشجوی کارشناسی معماری موسسه آموزش عالی مولانا

بحران امروزی انرژی در جهان فراتر از مساله کمبود سوخت فسیلی است که به دلیل عدم تمایل در استفاده از نوآوری ها و راه حل های مصرف انرژی کمتر، در مسکن بشر به وقوع پیوسته است و از نمونه های آن می توان به تعداد بی شمار شهرهای جدید و دیگر انواع توسعه های نادرست شهری و روستایی در دنیا اشاره نمود. با وجود فهرست گسترده ای از راه حل ها و علوم و فنون گوناگون درباره ذخیره انرژی و صرفه جویی در مصرف، انرژی در این توسعه ها به شیوه بسیار گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. ضرورت سرمایش مکانیکی و تهویه در ساختمان توجه به خطر آلودگی و مسایل سلامتی را اجتناب ناپذیر می نماید که با برنامه ریزی دقیق در زمینه مصرف انرژی می توان کیفیت محیط زیست را در توسعه های آینده ارتقا داد. ذخیره سازی که بخش ضروری برنامه انرژی است می تواند در جهت اقتصادی کردن و کاهش اثرات منفی محیطی هر نوع توسعه ای با مصرف انرژی عمل نماید. لازمه موقعیت کنونی بشر، استفاده از فن آوری هایی است که ضمن پاک بودن از هر نوع آلاینده محیطی، ساده و در تطابق با فرهنگ جامعه باشد. بناهای خاک پناه می توانند در تطابق با این شرایط قرار گیرند. پیشینیان بشر، روش های ساده با کمترین مصرف انرژی را با بهره وری از خاک و بنایی به عنوان مصالح اصلی ساختمان سازی که در مناطق خشک بسیار مطلوب بوده و هست را به کار می بردند. استفاده از خاک اثر دمایی معکوسی را در طول شبانه روز و فصل های سال اعمال می نماید. به طوری که بنا را در طول روزهای گرم، سرد و در طول شب های سرد، گرم نگه دارد. این مقاله به مقایسه انواع بناهای خاک پناه، مذهبی، مسکونی، خدماتی می پردازد و نحوه ی بهره گیری از خاک را توضیح می دهد. این تحقیق، گامی است در جهت نیل به هدفی که از طریق تجزیه و تحلیل توسعه های بناهای خاک پناه، چگونگی برخورد با محیط، اقلیم و شرایط سایت و به دنبال آن برخورد با هر نوع توسعه در شرایط بوم شناختی را، به دست می آورد. امید است که این راه حل نیز مانند انرژی ایستای خورشیدی به عنوان رویکردی عالی جهت خلق محیط مناسب و دلپذیر، مطابق با شرایط و آمال جامعه اثبات گردد.

خاک، اقلیم گرم و خشک، خاک پناه، گودال باغچه، حیاط مرکزی