سمیه طلوعی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری ، موسسه آموزش عالی نبی اکرم تبریز
مهدی حمزه نژاد - استادیار معماری، دانشگاه علم و صنعت تهران

خانه ایرانی معماری و مسکن تحولات چشمگیری را ایجاد کرده و به نظر می رسد یکی از عوامل این تحول در ساختار خانواده و نقش اجتماعی زن در خانواده است . کالبد خانه های امروزی دچار تغییر و تحول شده به نظر میرسد نقش تغیرات اجتماعی خانواده به ویژه زن در آن اهمیت فوق العاده دارد ؟ تحولات مسکن 100 سال اخیر از بعد اجتماعی زنان تا چه حدی با مبانی حکمی و ارزش های اسلامی سازگار است؟ تحولات اجتماعی زنان در چه ابعادی از مسکن تأثیر گذار بوده است؟ هدف این تحقیق مطالعه مولفه نقش اجتماعی زنان در مسکن است و با معماری مساکن 100 سال اخیر در تبریز تطبیق شود . روش تحقیق در این پژوهش در خصوص مبانی و چهارچوب نظری، روش تفسیری تاریخی – استدلالی بوده و اطلاعات به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است و بر این اساس، مدل مدنظر در این نوشتار برای برقراری ارتباط سلسله مراتبی بین فرهنگ و شکل خانه تدوین شد. مطالب فوق این پژوهش به بررسی نمونه موردی از مساکن 100 سال اخیر در شهر تبریز پرداخته است. بررسی فوق نشان می دهد که الگوهای حقیقی معاصر در مورد خاص حضور مهمان و حضور زن فاصله زیادی با آنچه در ایران قاجاری واقع حذف تفاوت خود «غیرت زدایی» شده دارد و تداوم بلا تغییر سنت در اکثر موارد وجه غالب پدیده ها است. می توان گفت که در خانه های قاجاری مساله دیده نشدن زنان برایشان مهم بود و حتی در مهمانی ها فضاهای جداگانه زنانه و مردانه قابل مشاهده است اما در دوره های بعد این مساله کم رنگ شده است . در الگوی سکونت قاجاری، با وجود پذیرش نظریه را که بدون حضور رضاخان، ایران بازهم با تحولات درونی خود به سمت مدرنیته سوق می یافت، با تردید بیشتری نگریست؛ می توان تصور کرد که بدون تأثیر حکومت پهلوی اول، استحاله درونزای فرهنگی به معنی تغییر ماهیت سنتی و اسلامی، فرضیه چندان مستحکمی برای تاریخ ایران نیست.

مسکن ، قاجار ، پهلوی، معاصر ، نقش اجتماعی زنان ، فرهنگ ایرانی،