بابک امیدوار - نویسنده مسئول، دانشیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
علیرضا نجاری - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته مدیریت سوانح طبیعی دانشکده میحط زیست دانشگاه تهران
مینا باقری - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مدیریت سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران

سوانح طبیعی به طور یقین روی متغیر های کلان اقتصادی اثر می گذارد و نوع سانحه طبیعی، وسعت ناحیه و اثرات بلند مدت بلایا رویرشد اقتصادی منطقه تعیین کننده هستند. سوانح طبیعی زمین ساختی مانند زلزله تاثیر قابل ملاحظه ای روی شریان های حیاتی علیالخصوص حمل و نقل یک ناحیه می تواند داشته باشد و همچنین بر رشد اقتصادی منطقه آسیب شدیدی وارد کند. در تحقیق حاضر با بررسی وابستگی های عملکرد متقابل بخش راه آهن با شبکه برق و زیرساخت های اصلی و همچنین مؤلفه های سیستم حمل و نقل ریلی تحت خطرات زلزله، ظرفیت سازی اقتصادی برای ثبات عملکرد حمل و نقل ریلی حومه تهران بزرگ در تعامل با شبکه برق در زلزله تعیین و مشخص گردیده است. به این منظور سطوح آسیب پذیری شبکه راه آهن حومه تهران بزرگ با درنظر گرفتن خسارت اقتصادی غیرمستقیم و ثانویه عدم عملکرد شبکه ریلی تعیین شده است. در این راستا از روابط داده های تبادلی مالی جدول داده ستانده مرکز آمار ایران با بهره گیری از اطلاعات و آمار مربوط به ارزش ستانده، هزینه واسطه و ارزش افزوده فعالیت های اقتصادی در سال 1380 کشور (آمار مستند موجود مرکز آمار ایران در زمان تحقیق) و جدول داده ستانده تهران در سال 1390 به منظور تفسیر وابستگی های متقابل در میان یک مجموعه بزرگ از بخش های اقتصادی مختلف استفاده شده است. در این تحقیق با استفاده از متدولوژی به سوالات زیر پاسخ داده شده است؛ اصول و معیارهای ظرفیت سازی حمل و نقل ریلی در مدیریت سوانح طبیعی شهرهای بزرگ کدامند؟ وابستگی عملکردی شبکه حمل و نقل ریلی در اندرکنش با شبکه برق چگونه می باشد؟ اثر بخشی تدابیر گوناگون ظرفیت سازی و ایمن سازی شریان های حیاتی و بخش های اقتصادی در برابر زلزله چگونه بررسی می شود و استراتژی بهینه کدام است. در پژوهش حاضر نشان داده شده است که برنامه ریزی کاهش خسارات ناشی از وقوع زلزله در شهرهای بزرگ با برنامه های ایمن سازی به تنهایی موفق نخواهند بود، بلکه مستلزم یک راهبرد اصلی برای بررسی وابستگی های متقابل موجود و آینده با برنامه های ایمن سازی به تنهایی موفق نخواهند بود، بلکه مستلزم یک راهبرد اصلی برای بررسی وابستگی های متقابل موجود و آینده بخش های مختلف اقتصادی و شریان های حیاتی برای کاهش مؤثر خسارت کل اقتصادی و تخصیص درست منابع است.

زلزله، راه آهن، خسارت اقتصادی، ظرفیت سازی، جداول داده ستانده